خلاصه تغذیه کمکی برای شیرخواران:

تغذیه تکمیلی به معنای معرفی غذاهای جامد در کنار شیر مادر یا شیر خشک به رژیم غذایی نوزاد است. این مرحله معمولاً از حدود 6 ماهگی آغاز می‌شود، زمانی که شیر مادر یا شیر خشک به تنهایی دیگر نیازهای تغذیه‌ای نوزاد را برآورده نمی‌کند. در ادامه به زمان شروع، نوع غذاها و نکات مهم در تغذیه تکمیلی پرداخته شده است.

زمان شروع تغذیه تکمیلی

• زمان مناسب: سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آکادمی آمریکایی پزشکی کودکان (AAP) توصیه می‌کنند که تغذیه تکمیلی از حدود 6 ماهگی آغاز شود.
• علائم آمادگی: نشانه‌هایی که نشان می‌دهند کودک آماده شروع تغذیه تکمیلی است شامل:
  • توانایی نشستن با حمایت
  • از بین رفتن رفلکس زبان که باعث می‌شود غذا را از دهان خارج کند
  • علاقه به غذاهای دیگران و تلاش برای گرفتن غذا

نوع غذاهای تکمیلی

1. غذاهای نیمه‌جامد و نرم:

   • غلات غنی‌شده با آهن: مانند برنج غنی‌شده با آهن که با شیر مادر یا شیر خشک مخلوط شده باشد.
   • پوره‌های میوه: مانند پوره سیب، موز، هلو و گلابی.
   • پوره‌های سبزیجات: مانند پوره هویج، سیب‌زمینی شیرین، نخود فرنگی و کدو.

2. غذاهای جامد و انگشتی:

   • تکه‌های نرم میوه‌ها و سبزیجات: مانند تکه‌های کوچک و نرم موز، آووکادو، هویج بخارپز و سیب‌زمینی.
   • تکه‌های کوچک گوشت پخته: گوشت مرغ یا بوقلمون پخته و نرم.
   • تخم‌مرغ کاملاً پخته: تخم‌مرغ آب‌پز یا پخته شده به صورت نیمرو.

3. محصولات لبنی:

   • ماست طبیعی: ماست بدون شکر و افزودنی.
   • پنیر نرم: پنیرهایی مانند پنیر کاتیج یا پنیر کم‌نمک.

نکات مهم در تغذیه تکمیلی

1. معرفی تدریجی غذاها:

   • هر نوع غذای جدید را به تدریج و با فاصله چند روز معرفی کنید تا واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات گوارشی مشخص شوند.

2. پرهیز از غذاهای آلرژی‌زا:

   • در صورت وجود سابقه خانوادگی آلرژی، با پزشک در مورد معرفی غذاهای آلرژی‌زا مانند تخم‌مرغ، بادام زمینی و صدف مشورت کنید.

3. اندازه و بافت مناسب:

   • غذاها را به اندازه و بافت مناسب برش دهید تا کودک بتواند به راحتی آن‌ها را بخورد و خطر خفگی کاهش یابد.

4. عدم افزودن نمک و شکر:

   • از افزودن نمک و شکر به غذاهای کودک خودداری کنید. غذاهای طبیعی بهترین گزینه هستند.

5. هیدراتاسیون:

   • از حدود 6 ماهگی می‌توانید مقدار کمی آب جوشیده خنک شده به کودک بدهید.

6. رعایت بهداشت:

   • همیشه دست‌های خود و وسایل غذاخوری کودک را قبل از تهیه و ارائه غذا بشویید.

7. استفاده از قاشق و بشقاب‌های مخصوص کودک:

   • از قاشق و بشقاب‌های مخصوص کودک استفاده کنید که نرم و ایمن هستند.

8. نظارت دقیق:

   • هنگام غذا خوردن کودک را به دقت نظارت کنید تا از خطر خفگی جلوگیری کنید.

برنامه زمانی تغذیه تکمیلی

• 6 تا 8 ماهگی:

  • شروع با پوره‌ها و غلات نیمه‌جامد.
  • افزودن تکه‌های کوچک و نرم میوه‌ها و سبزیجات.
  • افزایش تنوع غذاها به تدریج.

• 8 تا 10 ماهگی:

  • افزودن غذاهای انگشتی.
  • معرفی گوشت‌های نرم و تخم‌مرغ.
  • افزایش تنوع و بافت غذاها.

• 10 تا 12 ماهگی:

  • ارائه غذاهای خانوادگی در اندازه‌های مناسب.
  • معرفی محصولات لبنی نرم.
  • افزایش تنوع و پیچیدگی غذاها.

حدالامکان تا چهار الی شش ماه اول تولد، تغذیه تکمیلی شروع نشود؛ مگر با نظر پزشک.

شروع تغذیه تکمیلی قبل از چهار الی شش ماهگی نه تنها فوایدی ندارد، بلکه ممکن است باعث افزایش شیوع عفونتها و سوءتغذیه شود.
اگر شیرخوار دو ماه کمتر از 500 گرم وزن بگیرد، با نظر پزشک می توان تغذیه کمکی را شروع نمود.
با شروع تغذیه تکمیلی، حدود 10 تا 15 قطره آهن به شیرخوار داده شود.
دفعات تغذیه تکمیلی در سال اول تولد، 3 تا 5 نوبت در روز و در سال دوم تا 6 نوبت در روز می باشد.
غذا باید با قاشق متناسب با سن و دهان شیرخوار داده شود.

در هنگام تغذیه، شیرخوار باید نشسته یا نیمه نشسته باشد و هیچگاه دراز کشیده نباید به او غذا داد.

پس از تغذیه، آب آشامیدنی سالم به کودک بدهید.

شروع تغذیه با غذاهای ساده مثل فرنی و شیربرنج باشد، بهتر است میوه آخرین غذای شیرخوار باشد.

از خصوصیات غذای کمکی خوب و سالم این است که در دسترس، تازه، زودهضم، نرم، کم حجم و پرانرژی باشد.

فاصله بین شروع غذاها یک هفته است؛ یعنی اگر اول این هفته غذایی را شروع نمودید، تا اوایل هفته بعد غذای جدید دیگری نباید برای شیرخوار شروع نمود.

به یاد داشته باشید با اضافه نمودن غذای جدید، غذاهای قبلی نباید حذف شود.

از هشت ماهگی می توان به غذای شیرخوار روغن اضافه نمود.

اگر شیرخواری مایل به خوردن نیست، به زور نباید به او غذا داد.

برای یک وعده غذا تهیه کنید و اگر غذای او باقی ماند، در یخچال نگهداری و برای مصرف دوباره حتما آن را گرم کنید.

کودک از یکسالگی به بعد می تواند از غذای سفره استفاده نماید.

غذاها و موادی که تا یکسالگی نباید به کودک داده شوند، عبارتند از:
عسل، شکر اضافی، مرکبات، سفیده تخم مرغ، اسفناج، گیلاس و آلبالو، توت فرنگی، خربزه، نمک و انواع چاشنی و ادویه.
رژیم توصیه شده برای ترتیب شروع غذاهای کمکی عبارت است از:
هفته اول: فرنی
هفته دوم: شیربرنج یا حریره بادام
هفته سوم: پوره سبزیجات ( سیب زمینی، هویج، نخودفرنگی، لوبیا سبز).
هفته چهارم سوپ (گوشت پختخ و نرم شده همراه با سبزیجات پخته) .
هفته پنجم: زرده تخم مرغ سفت شده ( همراه با آب و شیر) .
هفته ششم: جوانه غلات همراه با سوپ.
هفته هفتم: آب میوه
کودک در سه سالگی مانند بزرگسالان کلیه غذاها را می تواند بجود.

نکات پایانی

تغذیه تکمیلی یک مرحله مهم در رشد و توسعه کودک است که نیاز به صبر و توجه دارد. با معرفی تدریجی و متنوع غذاهای مناسب، می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا عادات غذایی سالمی را از سنین پایین شکل دهد. مشاوره با پزشک کودک و پیروی از توصیه‌های او می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین تصمیمات را برای تغذیه و سلامت کودک خود بگیرید