نکاتی در رابطه با تغذیه تکمیلی شیرخوار:

تغذیه تکمیلی به معنای معرفی غذاهای جامد در کنار شیر مادر یا شیر خشک به رژیم غذایی نوزاد است. این مرحله از حدود 6 ماهگی آغاز می‌شود و برای رشد و توسعه سالم کودک اهمیت دارد. در ادامه به نکات مهمی در مورد تغذیه تکمیلی شیرخوار پرداخته شده است:

زمان شروع تغذیه تکمیلی

1. زمان مناسب:
   • تغذیه تکمیلی معمولاً از حدود 6 ماهگی آغاز می‌شود. تا این زمان، شیر مادر یا شیر خشک نیازهای تغذیه‌ای کودک را تامین می‌کند.
2. علائم آمادگی کودک:
   • توانایی نشستن با حمایت
   • از بین رفتن رفلکس زبان که باعث می‌شود غذا را از دهان خارج کند
   • علاقه به غذاهای دیگران و تلاش برای گرفتن غذا

اصول شروع تغذیه تکمیلی

1. شروع با غذاهای نرم و پوره شده:
   • غذاهای نیمه‌جامد مانند پوره میوه‌ها و سبزیجات، غلات غنی شده با آهن.
2. تدریجی بودن معرفی غذاها:
   • هر نوع غذای جدید را به تدریج و با فاصله چند روز معرفی کنید تا واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات گوارشی مشخص شوند.
3. غذاهای ساده و بدون افزودنی:
   • از افزودن نمک، شکر و ادویه به غذاهای کودک خودداری کنید.

نوع غذاهای مناسب

1. غلات غنی‌شده با آهن:
   • مانند غلات برنجی که با شیر مادر یا شیر خشک مخلوط شده باشد.
2. میوه‌ها:
   • پوره میوه‌هایی مانند سیب، موز، هلو، گلابی.
3. سبزیجات:
   • پوره سبزیجاتی مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین، نخود فرنگی، کدو.
4. پروتئین‌ها:
   • گوشت سفید (مانند مرغ یا بوقلمون) پوره‌شده، ماهی بدون استخوان، تخم‌مرغ کاملاً پخته، حبوبات پوره‌شده.
5. محصولات لبنی:
   • ماست طبیعی بدون شکر، پنیر نرم.

برنامه زمانی تغذیه تکمیلی

1. 6 تا 8 ماهگی:
   • شروع با پوره‌ها و غلات نیمه‌جامد.
   • افزودن تکه‌های کوچک و نرم میوه‌ها و سبزیجات.
   • افزایش تدریجی تنوع غذاها.
2. 8 تا 10 ماهگی:
   • افزودن غذاهای انگشتی.
   • معرفی گوشت‌های نرم و تخم‌مرغ.
   • افزایش تنوع و بافت غذاها.
3. 10 تا 12 ماهگی:
   • ارائه غذاهای خانوادگی در اندازه‌های مناسب.
   • معرفی محصولات لبنی نرم.
   • افزایش تنوع و پیچیدگی غذاها.

نکات مهم در تغذیه تکمیلی

1. حفظ تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک:
   • تغذیه تکمیلی جایگزین شیر مادر یا شیر خشک نمی‌شود بلکه مکمل آن است.
2. آب:
   • از حدود 6 ماهگی می‌توانید مقدار کمی آب جوشیده خنک شده به کودک بدهید.
3. رعایت بهداشت:
   • دست‌ها و وسایل غذاخوری کودک را قبل از تهیه و ارائه غذا بشویید.
4. اندازه و بافت مناسب:
   • غذاها را به اندازه و بافت مناسب برش دهید تا کودک بتواند به راحتی آن‌ها را بخورد و خطر خفگی کاهش یابد.
5. عدم اجبار:
   • کودک را به زور وادار به خوردن نکنید. اگر کودک غذایی را نپذیرد، چند روز بعد دوباره امتحان کنید.

پیشگیری از آلرژی‌ها

1. معرفی تدریجی غذاهای آلرژی‌زا:
   • غذاهای آلرژی‌زا مانند تخم‌مرغ، بادام زمینی و صدف را به تدریج و با دقت معرفی کنید.
2. مشاوره با پزشک:
   • در صورت وجود سابقه خانوادگی آلرژی، با پزشک کودک مشورت کنید.

توجه به نیازهای تغذیه‌ای خاص

1. آهن:
   • اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی کودک حاوی منابع کافی آهن باشد، زیرا نیاز کودک به آهن در این سنین افزایش می‌یابد.
2. روی:
   • غذاهای حاوی روی مانند گوشت، حبوبات و غلات کامل را در رژیم غذایی کودک قرار دهید.

ويژگي هاي غذاي كمكي مناسب چیست؟

1-      غني از انرژی و مواد مغذي باشند.

2-      نرم بوده و هضم آن آسان باشد.

3-      تازه بودن.

4-      با استفاده از غذاهاي خانواده به آساني تهيه شود.

5-      در دسترس، ارزان و در استطاعت خانواده باشند.

6-      امكان استفاده از آن در حجم كمتر و در دفعات بیشتر وجود داشته باشد.

7-      مورد علاقه كودک باشد.

8-      دماي مناسب داشته باشد.

9-      كودک بتواند به آساني آن را بخورد و دستگاه گوارش دچار مشکل نشود.

10-    فاقد استخوان یا خرده هائی كه سبب خفگي كودک مي شوند باشد.

       اصول مهم در تغذيه تكميلي کودک:

1-      مواد غذائي از نظر مقدار و نوع بايد به تدريج به غذاي شير خوار اضافه شود.

مثلاً روز اول از يك قاشق مربا خوري شروع كرده روز دوم 2 قاشق روز سوم 3 قاشق، روز چهارم 4 قاشق، روز پنجم 8 قاشق و روز ششم و هفتم  12 قاشق مرباخوري مي رسد.

2-      از يك نوع غذاي ساده شروع شده و به تدريج به مخلوطي از چند غذا تغيير يابد.

3-      بین اضافه كردن موادغذائي مختلف حدود 5 تا 7 روز فاصله لازم است كه شيرخوار به غذاي اول عادت كند و بعد غذاي جديد باو داده مي شود. دکتر فرهت میگوید: اضافه كردن يك به يك و فاصله دار مواد غذائي باعث ميشود كه اگر ناسازگاري به يك ماده غذائي وجود داشته باشد شناخته شود.

4-      غذاها در شروع بايد نسبتاً رقيق باشند و غلظلت آنها بيشتر از شير باشد ( مثل ماست نازك ) پوره ئي كه آنقدر رقيق باشد كه با فنجان به كودک داده ميشود. يا از قاشق براحتي مي ريزد، انرژي و مواد مغذي كافي را تامين نمي نمايد. بنابراين غلظت غذا بايد آنقدر باشد كه بسادگي در قاشق بماند. با افزايش سن به تدريجي بر غلظت غذا افزوده ميشود. سفت كردن تدريجي غذاها  به ياد گرفتن عمل جويدن كمك مي كند.

5-      غذاي كمكي را بايد با قاشق كوچكي كه گودي كمي دارد (مرباخوري ) به شيرخوار بدهيد. از نظر دکتر احمد شاه فرهت گاهي مادران چون كودک همان چند قاشق اول غذا را مي خورد فرصت را غنيمت شمرده و با قاشق بزرگ مقدار زيادي غذا را وارد دهان كودک مي نمايند. كه اين امر خطرناك بوده و مي تواند باعث بروز آسپيراسيون شود.

6-      اگر در شروع تغذيه تكميلي، شيرخوار به غذاي بخصوص بي ميلي نشان داد، نبايد پافشاري كرد میتوان براي يك يا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره شروع مي نمود.

7-      غذاي كودک بايد تميز و كاملاً بهداشتي تهيه شود و تا حد امكان باندازه يك وعده درست شود.

8-      موقعي كه غذای  جديدي را شروع مي كنيم، غذاي قبلي را هم ادامه مي دهيم.

9-      هيچگاه غذاها را در حالت خوابيده به كودک ندهيم.

10-   غذا را با زور به كودک ندهيد يكي از عواملي كه باعث عادات بد غذائي كودک در سنين بالاتر مي شود همين مساله مي باشد. زيرا غذا خوردن بايد براي كودک امري خوش آيند باشد تا كودک رغبت به خوردن پيدا كند و در واقع منتظر رسيدن وعده غذا باشد.

       يادآوري مهم :

1-      در سال اول ابتدا كودک را با شيرمادر تغذيه و بعد به او غذاي كمكي بدهيد ولي براي جلوگيري از كم شدن شيرمادر، مادر شب بيشتر به كودک شير بدهد. زيرا شيرمادر غذاي اصلي كودک تا يكسالگي است.

2-      از اضافه كردن نمك به غذاي كودكان زير 1 سال پرهيز شود.

3-      قبل از 1 سالگي سفيده تخم مرغ، اسفناج و عسل به كودک داده نشود.

4-      اضافه کردن سبزی های زرد و سبز حتی به مقدار کم به غذا ضروری است و باعث تامین ویتامین A می شود.

5-      همزمان به شروع غذای کمکی میتوان از آب جوشیده برای برطرف کردن نیاز کودک استفاده نمود.

6-      بیرون ریختن غذا از دهان, دلیل بی میلی او به غذا نیست.

7-      در دوره نقاهت بیماری ها به منظور وزن گرفتن و جبران وزن از دست رفته دادن دو وعده غذای پر انرژی اضافی ضروری است.

نکات پایانی

تغذیه تکمیلی مرحله‌ای حساس و مهم در رشد کودک است که نیاز به دقت و توجه دارد. با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی و معرفی تدریجی غذاهای مناسب، می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا عادات غذایی سالمی را از سنین پایین شکل دهد. مشاوره با پزشک کودک و پیروی از توصیه‌های او می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین تصمیمات را برای تغذیه و سلامت کودک خود بگیرید.