عوامل پوسيدگي دندان در كودكان:

عوامل پوسیدگی دندان در کودکان: علل و راه‌حل‌ها

پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع دهان و دندان در کودکان است که می‌تواند به مشکلات جدی‌تر در سلامت عمومی منجر شود. در ادامه به بررسی عوامل مختلفی که می‌توانند منجر به پوسیدگی دندان در کودکان شوند و همچنین راه‌حل‌های مناسب برای پیشگیری و درمان این مشکل پرداخته شده است.

علل پوسیدگی دندان در کودکان

1. بهداشت دهان و دندان نامناسب

   • مسواک نزدن یا مسواک زدن نادرست: کودکان باید حداقل دو بار در روز دندان‌های خود را مسواک بزنند. عدم رعایت این نکته می‌تواند به تجمع پلاک و باکتری‌ها منجر شود که عامل اصلی پوسیدگی دندان است.
   • استفاده نادرست از نخ دندان: نخ دندان به پاکسازی بین دندان‌ها کمک می‌کند و عدم استفاده از آن می‌تواند باعث تجمع باکتری‌ها و پلاک شود.

2. رژیم غذایی نامناسب

   • مصرف زیاد شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های قندی: غذاها و نوشیدنی‌های قندی می‌توانند باعث افزایش باکتری‌های دهان و تولید اسید شوند که به تخریب مینای دندان منجر می‌شود.
   • مصرف مداوم میان‌وعده‌های شیرین: خوردن مداوم میان‌وعده‌های شیرین بدون شستن دندان‌ها بین وعده‌ها می‌تواند خطر پوسیدگی را افزایش دهد.

3. استفاده نادرست از شیشه‌شیر

   • استفاده از شیشه‌شیر قبل از خواب: بسیاری از والدین به کودکان خود شیشه‌شیر قبل از خواب می‌دهند. این کار باعث می‌شود شیر در دهان کودک بماند و به عنوان محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها عمل کند.

4. عوامل ژنتیکی و ارثی

   • ضعف مینای دندان: برخی کودکان به طور ژنتیکی دارای مینای دندان ضعیف‌تری هستند که آن‌ها را مستعد پوسیدگی دندان می‌کند.

5. عدم دریافت فلوراید کافی

   • عدم استفاده از خمیردندان فلورایددار: فلوراید به تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی کمک می‌کند. استفاده از خمیردندان‌های حاوی فلوراید می‌تواند خطر پوسیدگی را کاهش دهد.
   • عدم مصرف آب فلورایددار: در مناطقی که آب آشامیدنی حاوی فلوراید نیست، کودکان ممکن است نیاز به مکمل‌های فلوراید داشته باشند.

6. عوامل محیطی و اجتماعی

   • آموزش نادرست: کمبود آگاهی و آموزش‌های نادرست درباره بهداشت دهان و دندان می‌تواند منجر به عادات نادرست در کودکان شود.
   • دسترسی محدود به خدمات دندانپزشکی: در مناطقی که خدمات دندانپزشکی کمتر در دسترس است، کودکان ممکن است کمتر به دندانپزشک مراجعه کنند و مشکلات دهان و دندانشان تشدید شود.

راه‌حل‌ها برای پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان در کودکان

1. آموزش بهداشت دهان و دندان:

   • آموزش کودکان به مسواک زدن صحیح و استفاده از نخ دندان از سنین پایین. والدین باید به کودکان خود نشان دهند که چگونه به درستی مسواک بزنند و از نخ دندان استفاده کنند.

2. رژیم غذایی سالم:

   • محدود کردن مصرف شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های قندی. تشویق به مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای سالم. مصرف غذاهای حاوی کلسیم و فسفر می‌تواند به تقویت مینای دندان کمک کند.

3. استفاده از فلوراید:

   • استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید. مشاوره با دندانپزشک درباره نیاز به مکمل‌های فلوراید یا استفاده از ژل‌ها و دهان‌شویه‌های فلورایددار.

4. مراجعه منظم به دندانپزشک:

   • مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینات دوره‌ای و تمیزکاری حرفه‌ای. دندانپزشک می‌تواند به والدین راهنمایی‌های لازم برای پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان را ارائه دهد.

5. اجتناب از استفاده از شیشه‌شیر در هنگام خواب:

   • جایگزینی شیشه‌شیر با بطری آب قبل از خواب یا قطع استفاده از شیشه‌شیر هنگام خواب. این کار می‌تواند از تجمع شیر در دهان کودک و رشد باکتری‌ها جلوگیری کند.

6. آموزش و آگاهی:

   • افزایش آگاهی والدین و کودکان در مورد اهمیت بهداشت دهان و دندان و تاثیرات منفی پوسیدگی دندان بر سلامت عمومی. شرکت در برنامه‌های آموزشی و استفاده از منابع اطلاعاتی معتبر می‌تواند به بهبود آگاهی و عادات بهداشتی کمک کند.

يكي از مهم‌ترين عوامل پوسيدگي دندان در كودكان اشتباهات والدين آن‌هاست.

خميردندان‌هاي معمولي
بر‌خلاف باور بسياري از والدين، خميردندان‌هاي معمولي نمي‌توانند به خوبي از دندان‌هاي كودكان محافظت كنند. دليل اين موضوع هم كاملا مشخص بخش زيادي از خميردندان را بلعيده و به اين ترتيب دچار فلوروسيس شوند. در سال‌هاي اوليه زندگي كودكان كه دندان‌ها در حال شكل‌گيري هستند، وارد‌شدن بيش‌ از‌ اندازه فلورايد به داخل بدن مي‌تواند باعث لكه‌دار شدن و ناهمواري سطح دندان‌ها شود كه از آن با‌ عنوان فلوروسيس ياد مي‌شود. البته تا قبل از 6 سالگي خطر خوردن خميردندان توسط كودكان وجود دارد اما اگر در اين دوران شما از مقدار بسيار كم از خميردندان‌هايي استفاده كنيد كه فلورايد زيادي دارند، تا حد زيادي اين مشكل برطرف خواهد شد به هر حال براي كودكاني كه در معرض خطر پوسيدگي دندان‌ هستند، فوايد استفاده از خميردندان‌هاي حاوي فلورايد بالا به مراتب بيشتر از مضرات احتمالي آن است.
  

نقش بازي‌هاي كامپيوتري در پوسیدگی دندان
نتايج مطالعات كارشناسان نشان مي‌دهد، كودكاني كه بيش از اندازه بازي‌هاي كامپيوتري انجام مي‌دهند 2 برابر كودكان ديگر دچار پوسيدگي دندان مي‌شوند. زماني كه كودكان مشغول اين بازي‌ها مي‌شوند بيش‌از اندازه خوراكي‌هاي شيرين مي‌خورند و كنترلي روي ميزان غذا خوردن خود ندارند. از نظر دکتر احمد شاه فرهت توجه بيش‌‌ از‌ اندازه به اين بازي‌ها هم‌چنين باعث مي‌شود، كودكان نسبت به بهداشت دهان خود توجه كمتري داشته باشند و مسواكک زدن را فراموش كنند.

 نكته: با نزديک شدن به ساعت‌هاي پاياني شب بايد تغذيه كودكان با استفاده از مواد شيرين متوقف شده يا به حداقل برسد، زيرا ترشح بزاق دهان هنگام خواب كاهش مي‌يابد و مواد شيرين مدت بيشتري روي دندان‌ها باقي مي‌ماند.

  ميوها:
هميشه به والدين توصيه مي‌شود، هر روز در 5 نوبت به فرزندان خود تكه‌هاي ميوه بدهند اما اين كار مي‌تواند در دراز مدت باعث پوسيدگي دندان‌ها شود.درصد زيادي از ميوه‌ها و آبميوه‌ها باعث اسيدي شدن محيط دندان مي‌شود كه اين عامل باعث تخريب ميناي دندان مي‌شود. با اين كه ميوه‌ها مقادير زيادي از ويتامين‌ها را داشته و اهميت زيادي براي سلامت بدن دارند اما مقدار قندهاي طبيعي هم در آن‌ها بسيار بالاست كه پوسيدگي دندان‌ها را اجتناب‌ ناپذير مي‌سازد. بهتر است به جاي آبميوه‌ها از خود ميوه استفاده كرد. دکتر فرهت میگوید: آبميوه‌ها دندان را بيشتر در معرض قند طبيعي موجود در ميوه قرار مي‌دهند و به اين ترتيب احتمال پوسيدگي را بيشتر مي‌كنند. هم‌چنين بهتر است آبميوه را به سرعت و به يک باره نوشيد. هر چقدر نوشيدن يک آبميوه با زمان بيشتري همراه باشد، به همان‌ اندازه احتمال پوسيدگي بيشتر مي‌شود. كارشناسان توصيه مي‌كنند، كودكان درست مانند گذشته به‌مصرف ميوه ادامه دهند اما بهتر است بلافاصله بعد از خوردن ميوه‌ها آب بنوشند تا اسيد موجود در دهان شسته شود. هم‌چنين بهتر است بعد از مصرف ميوه يك ماده حاوي كلسيم مانند پنير خورده شود تا اثر اسيدي دهان را خنثي كند.

 تاثيرات نوشيدني‌هاي شيرين و نوشابه‌ها:

يكي از مهم‌ترين عوامل شيوع بيش از حد پوسيدگي دندان در بين كودكان رواج استفاده از نوشابه‌هاي مختلف، آبميوه‌هاي صنعتي و نوشيدني‌هاي شيرين است. بيش‌از دو‌سوم افراد بين 4 تا 18 سال دچار پوسيدگي دندان هستند كه اين موضوع مي‌تواند در آينده هزينه‌هاي سنگيني را براي درمان به خانواده آن‌ها وارد كند. آمارها نشان مي‌دهد، يک پنجم كودكان در هفته بيش از 10 بطري از انواع مختلف نوشابه‌ها و نوشيدني‌هاي صنعتي مصرف مي‌كنند. اسيد موجود در اين محصولات به سطح دندان حمله كرده و ميناي دندان را در خود حل مي‌كند.

  دندان‌هاي خراب مادران:
پوسيدگي دندان هم مي‌تواند مانند بيماري‌هاي مسري منتقل شود.پوسيدگي دنداني يك بيماري عفوني و قابل سرايت است و بيشترين انتقال آن هم از مادر به فرزند اتفاق مي‌افتد. صرف نظر از اين‌كه چه ماده غذايي مي خوريد، پوسيدگي دندان‌ها بدون وجود باكتري‌ها به وجود نمي‌آيد. دکتر فرهت میگوید اين ميكروب‌ها و جرم‌ها مي‌توانند از دهان شخصي به دهان افراد ديگري از راه‌هاي مختلف مانند استفاده از غذاهايي كه به‌صورت مشترک خورده مي‌شوند ‌يا ظروفي كه به‌صورت مشترک استفاده شوند منتقل شود. به‌علت ارتباط نزديك بين مادر و فرزند بخشي از اين باكتري‌ها از طريق مادر به فرزند انتقال پيدا مي‌كند.

نكته: يكي از بهترين راه‌هاي پيشگيري از پوسيدگي‌هاي كودكان كنترل پوسيدگي‌هاي مادر و كاهش سطح ميكروبي دهان آن‌هاست و بهتر است اين كار قبل از تولد فرزندان صورت بگيرد.

دير شروع‌ كردن مسواک زدن:
تقريبا همه مادران مي‌دانند كه بعد از رشد دندان‌هاي شيري در نوزادشان بايد مسواك‌زدن را شروع كنند اما مادران نبايد منتظر رشد دندان‌هاي شيري شوند و از همان ماه‌هاي اول تميز كردن لثه‌ها را آغاز كنند.
لثه‌هاي كودكان حتي در صورتي كه فاقد دندان هستند تميز شود تا از رشد باكتري ‌هاي مخرب دندان در آن‌ها جلوگيري به عمل بيايد.
پوسيدگي دندان درست مانند بسياري از بيماري‌هاي ديگر در نتيجه تجمع باكتري‌ها در بدن به وجود مي‌آيد و هر چه مراقبت از لثه‌ها از سن پايين‌تري آغاز شود به ‌همان اندازه شانس سالم ماندن دندان‌ها بعد از رشد بيشتر مي‌شود.
هم‌چنين والدين بهتر است براي تغذيه نوزادان و كودكان خود از غذاها و نوشيدني‌هايي استفاده كنند كه مقادير پايين شكر را دارند. البته اين يافته‌ها چندان در مورد كودكاني كه به طور اختصاصي با شير مادر تغذيه شده‌اند. شير مادر آنتي‌بادي و آنتي‌اكسيدان‌هايي دارد كه به‌خوبي وظيفه محافظت از دندان‌ها را انجام مي‌دهد، اين در حالي است كه شير خشك نه تنها اين خاصيت را ندارد بلكه مقادير زيادي شكر دارد كه منجر به پوسيدگي دندان‌ها مي‌شود.
بهتر است از دادن آبميوه به كودكان در شيشه‌هاي شير اجتناب كرد و به جاي آن اين نوشيدني را با قاشق‌هاي كوچک در گلوي كودكان ريخت تا تماس نوشيدني‌ها با سطح دندان به كمترين ميزان برسد.

تاثير مسواک زدن بلافاصله بعد از خوردن غذا:
مسواک زدن كودكان بلافاصله بعد از غذا خوردن باعث آسيب‌رساندن به دندان‌هاي آن‌ها مي‌شود.
اسيد موجود در غذا و نوشيدني‌ها باعث نرم‌شدن ميناي دندان کودک مي‌شود. بنابراين استفاده از‌ مسواک بلافاصله بعد از صرف وعده‌هاي غذايي مي‌تواند باعث خراشيده شدن سطح دندان و خرابي آن شود. مصرف موادي كه اسيد بالا دارد مانند آبميوه و بعضي از انواع سس‌‌ها مي‌تواند بيشتر از حد معمول ميزان اسيدي شدن محيط دهان را بعد از مصرف غذا افزايش دهد. براساس آمار نزديک به 53 درصد از كودكان 5‌ ساله در اثر همين اشتباه دچار خرابی دندان شده‌اند.

نتیجه‌گیری

پوسیدگی دندان در کودکان می‌تواند به مشکلات جدی‌تری در سلامت دهان و دندان منجر شود. با رعایت نکات بهداشتی، مصرف مایعات کافی و مشاوره با دندانپزشک، می‌توان خطر پوسیدگی دندان در کودکان را به طور قابل توجهی کاهش داد و سلامت دهان و دندان آن‌ها را تضمین کرد.