مشکل اضافه وزن کودک:

اضافه وزن و چاقی در کودکان یک مشکل بهداشتی جدی است که می‌تواند منجر به مشکلات جسمی و روانی در دوران کودکی و بزرگسالی شود. افزایش وزن غیرطبیعی در کودکان می‌تواند به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری باشد. در ادامه به بررسی علل، پیامدها و راه‌حل‌های مرتبط با مشکل اضافه وزن در کودکان پرداخته شده است.

علل اضافه وزن در کودکان

1. تغذیه نامناسب:

   • مصرف زیاد غذاهای پرکالری: مصرف غذاهای پرچرب، شیرین و فست‌فودها می‌تواند به اضافه وزن منجر شود.
   • نوشیدنی‌های قندی: مصرف نوشیدنی‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی که حاوی مقادیر زیادی شکر هستند.

2. کم‌تحرکی:

   • نشستن زیاد: کودکان بیشتر وقت خود را صرف تماشای تلویزیون، بازی‌های ویدئویی و استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی می‌کنند که منجر به کم‌تحرکی می‌شود.
   • عدم فعالیت بدنی: کاهش زمان بازی‌های فیزیکی و ورزش منظم.

3. عوامل ژنتیکی:

   • وراثت: سابقه خانوادگی چاقی می‌تواند خطر اضافه وزن در کودکان را افزایش دهد.

4. عوامل روانی و اجتماعی:

   • استرس و مشکلات عاطفی: کودکان ممکن است برای مقابله با استرس و مشکلات عاطفی به غذا خوردن بیش از حد روی بیاورند.
   • محیط خانوادگی: عادات غذایی و سبک زندگی خانواده نقش مهمی در اضافه وزن کودکان دارد.

پیامدهای اضافه وزن در کودکان

1. مشکلات جسمی:

   • بیماری‌های قلبی-عروقی: افزایش خطر فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی در سنین پایین.
   • دیابت نوع 2: کودکان دارای اضافه وزن بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند.
   • مشکلات مفصلی: وزن اضافی می‌تواند به مشکلات مفصلی و استخوانی منجر شود.
   • مشکلات تنفسی: کودکان دارای اضافه وزن ممکن است با مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب مواجه شوند.

2. مشکلات روانی:

   • اعتماد به نفس پایین: اضافه وزن می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش احساس خودناتوانی شود.
   • افسردگی و اضطراب: کودکان چاق ممکن است با مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب دست و پنجه نرم کنند.

راه‌حل‌ها و مدیریت اضافه وزن در کودکان

1. تغذیه سالم:

   • تغییر عادات غذایی: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم را افزایش دهید. محدود کردن مصرف غذاهای پرکالری، چرب و شیرین.
   • وعده‌های غذایی منظم: سه وعده غذایی اصلی و دو میان‌وعده سالم را برای کودک تنظیم کنید تا از پرخوری جلوگیری شود.

2. افزایش فعالیت بدنی:

   • ورزش منظم: تشویق کودکان به انجام فعالیت‌های بدنی روزانه مانند دویدن، دوچرخه‌سواری، شنا و بازی‌های فیزیکی.
   • کاهش زمان نشستن: محدود کردن زمان تماشای تلویزیون و استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی.

3. حمایت خانوادگی:

   • سبک زندگی سالم: ایجاد محیط خانوادگی که در آن تمام اعضای خانواده سبک زندگی سالمی را دنبال کنند.
   • تشویق و پشتیبانی: ارائه تشویق و پشتیبانی به کودکان برای تغییر عادات غذایی و فعالیت بدنی.

4. مدیریت استرس:

   • آموزش مدیریت استرس: آموزش کودکان به روش‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفس، مدیتیشن و بازی‌های آرامش‌بخش.
   • حمایت روانی: در صورت نیاز، مراجعه به مشاور روانشناس برای کمک به مدیریت مشکلات عاطفی و روانی.

5. مراجعه به متخصص:

   • مشاوره پزشکی: در صورت عدم بهبود وضعیت با روش‌های خانگی، مشاوره با پزشک متخصص تغذیه یا پزشک اطفال ضروری است.
   • برنامه‌های درمانی: پزشک می‌تواند برنامه‌های درمانی مناسبی برای مدیریت وزن کودک تعیین کند.

اضافه وزن مي‌تواند كودک شما را در حال حاضر و در آينده در معرض خطرات سلامتي چون بيماريهاي قلبي و ديابت قرار دهد.

تشخيص اضافه وزن
پزشک وزن و قد كودک را اندازه مي‌گيرد و آن را روي نمودار رشد ترسيم مي‌كند. پزشكان امروزه از سري جديد نمودارهاي بدست آمده توسط مركز كنترل بيماري‌ها استفاده مي‌كنند كه شاخص توده بدني كودک يا BMI را لحاظ مي‌كند، اين شاخص نشان دهنده تناسب قد با وزن است. از نظر دکتر فرهت BMI در تشخيص چربي اضافه بدن شاخص بهتري از اندازه‌گيري وزن به تنهايي است. BMI در كودكان به سن و جنسيت وابسته است تا تغييرات تركيب بدن كه با افزايش سن كودک اتفاق مي‌افتد را هم در نظر بگيرد.
طوري كه نمودار استاندارد رشد، كودک شما با توجه به هم سالانش طبقه بندي مي‌شود. اگر BMI فرزند شما در صدك 85 باشد يعني بيشتر از مقدار آن در صدك 85 كودكان همسن و همجنس او مي‌گوييم اضافه وزن دارد. اگر در صدك 95 باشد، چاق است.
علاوه بر قد و وزن، پزشک فاكتورهايي چون وزن والدين، مدت زمان چاقي، و سلامت عمومي را هم در نظر مي‌گيرد.

رفع چاقی
پزشكان براي كودكان رژيم‌هاي محدودكننده يا برنامه‌هاي كاهش وزن تجويز نمي‌كنند، مگر در موارد چاقي مفرط. دکتر احمد شاه فرهت میگوید رژيم محدود كننده مي‌تواند براي سلامت كودک مضر باشد و اگر به دقت ديده نشود، ممكن است در رشد و نمو كودک اختلال به وجود آورد. به جاي آن، پزشک از شما مي‌خواهد كه براي بهبود عادت هاي غذايي كودک و افزايش مقدار فعاليت هاي او وقت صرف كنيد.
ممكن است راهنماي هرم غذايي را پيشنهاد كند كه روزانه مصرف سه وعده سبزيجات و دو وعده ميوه براي كودكان، به علاوه‌ي مصرف غلات، شير، و گوشت را توصيه كرده است. البته شما بايد مصرف شيريني‌جات و ديگر مواد پركالري و كم‌ارزش غذايي را محدود كنيد. ممكن است دكتر توصيه كند كه با يك مشاور غذايي هم مشورت كنيد تا بتوانيد برنامه غذايي متعادلي براي كودک خود تنظيم كنيد.
به ياد داشته باشيد كه اگر همه اعضاي خانواده در هر وعده غذايي و ميان وعده‌ها از غذاي سالم استفاده كنند و از فعاليت‌هاي ورزشي بهره مند باشند، انجام اين كارها براي فرزندتان راحت تر خواهد بود.
به فرزندتان كمك كنيد تا از اين عادت هاي بد دست بردارد، همه اينها منجر به اضافه وزن خواهند شد:

• خوردن در حال تماشاي تلويزيون. كودكي كه حواسش جاي ديگري است ممكن است اصلا متوجه سيري خود نباشد. به كودكتان كمك كنيد به سيگنال هاي بدن خود توجه كند كه به او خواهند گفت چه وقت به قدر كافي خورده است.

  • خوردن خوراکی هایی که ارزش غذایی ندارند را ترک کنید. مصرف چيزهايي مثل چيپس و شيريني را محدود كنيد، و آنها را با گزينه‌هاي سلامت تري مثل ميوه هاي تازه و سبزيجات و پودينگ‌هاي كم چربي، ماست و پنير جاگزين نماييد. مطمئن شويد كه فرزندتان تمام مدت در حال جويدن نباشد، حتي با مواد سالم.

  • مصرف مقادير بسيار زياد سودا يا آبميوه. چنانچه مي‌خواهيد ازسودا و نوشيدني هاي شيرين ديگر استفاده كنيد، مصرفشان را تنها براي مناسبت هاي خاص نگه داريد . آب ميوه مثل مصرف ميوه نيست، اما مصرف آبميوه زياد مي‌تواند بدن كودک را انباشته كند و زماني كه بايد براي غذا خوردن احساس گرسنگي كند، نتواند از مواد غذايي مورد نياز خود استفاده كند.

• پرخوري بي رويه ممنوع. بيشتر غذاهايي كه به صورت بي رويه خورده مي‌شوند، ارزش غذايي ندارند. اگر فرزند شما بايد در زماني كه حتياج به ميان وعده دارد از خانه خارج شود، غذايي سالم برايش تهيه كنيد.

  • عدم صرف زمان طولاني پاي تلويزيون يا كامپيوتر. بچه‌ها مي‌توانند ساعت ها بي حركت يك جا بنشينند. به علاوه، تيلبغات تلويزيوني خود مشوق مصرف مواد «كم ارزش» و با كالري فراوان است. جهت تشويق كودكان به فعاليت جسمي، تلويزيون را از اتاق خواب كودكان دور نگه داريد.

  به جاي غر زدن و مسخره كردن وزن كودكتان كه او را بي ميل مي‌كند، به او فرصت بدهيد تا غذاهاي سالم و فعاليت را انتخاب كند، و وقتي اين كار را كرد تشويقش نماييد. و فراموش نكنيد كه خودتان الگوي خوبي براي خوردن درست باشيد. كربز توصيه مي‌كند، «مخصوصا در بچه‌هاي خردسال نبايد اهميت الگوسازي از نحوه غذا خوردن و زندگي سالم در والدين را ناديده گرفت. بچه ها چيزي را كه ببينند ياد مي‌گيرند!»

  همينطور نبايد بچه هايتان را مرتب در خانه وزن كنيد، اين ممكن است در آنها تشويش ايجاد كند. با اين حال، اگر مقدار BMI در فرزند شما بالاي صدك 95 است، ممكن است دكتر از شما بخواهد كه ماهي يك بار براي كنترل وضعيتش به او مراجعه كنيد. با اين ملاقات‌ها عادي برخورد كنيد و زياد به روند وزن كردن توجه نشان ندهيد. به جاي حساسيت درباره وزن فرزندتان، توجه خود را معطوفِ بهبود عادتهاي سلامت بخش در او كنيد.

تشویق کودک به فعاليت بيشتر
فعاليت كليد حفظ وزن است، و بيشتر بچه‌ها فعاليت كافي ندارند. راهنماي رژيم غذايي توصيه مي‌كند كه كودكان در روز حداقل 60 دقيقه فعاليت داشته باشند كه بطور مطلوب بايد در كنار والدين انجام شود. به جاي فرو رفتن در كاناپه بعد از شام، خانواده خود را به دوچرخه سواري دسته جمعي تشويق كنيد. رقص داخل خانه را امتحان كنيد. و به دنبال راههايي بگرديد كه سرتاسر روز شما را فعال تر نگه مي‌دارند  مثلا پياده‌روي يا دوچرخه‌سواري به جاي راندن اتومبيل، يا استفاده از پله‌ها به جاي آسانسور. در بيشتر كودكان تنها راه فعال تر كردن ساعت بازي آنها آن است كه زمان بيشتري را خارج از خانه بگذرانند.

مي‌توانيد آينده فرزندتان را همين حالا با ياد دادن نحوه خوردن درست و فعاليت بيشتر اصلاح كنيد. اين احتمال خلاص شدن از مشكل اضافه وزن و تبديل شدن به فردي سالم در بزرگسالي را افزايش مي‌دهد. حتي اگر هرگز به وزن مطلوب هم نرسد، با خوب غذا خوردن و فعاليت كردن سالم تر خواهد بود.

نتیجه‌گیری

اضافه وزن در کودکان یک مشکل جدی است که نیاز به توجه و مدیریت دقیق دارد. با ایجاد تغییرات مثبت در عادات غذایی و سبک زندگی، تشویق به فعالیت بدنی و حمایت خانوادگی، می‌توان به کودکان کمک کرد تا وزن سالمی داشته باشند و از پیامدهای منفی اضافه وزن جلوگیری کنند.