اوتیسم

اوتیسم، یا اختلال طیف اوتیسم (ASD)، یک اختلال عصبی-رشدی است که بر تعاملات اجتماعی، ارتباطات و رفتارهای کودکان تاثیر می‌گذارد. این اختلال به صورت طیفی از نشانه‌ها و شدت‌های مختلف ظاهر می‌شود. در ادامه به بررسی علائم، تشخیص و راه‌حل‌های مربوط به کودکان اوتیسمی پرداخته شده است.

علائم اوتیسم در کودکان

علائم اوتیسم ممکن است در سنین مختلف ظاهر شوند، اما معمولاً قبل از سن سه سالگی مشخص می‌شوند. این علائم به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مشکلات ارتباطی و اجتماعی، و رفتارها و علایق تکراری.

1. مشکلات ارتباطی و اجتماعی:

   • تأخیر در تکلم: کودک ممکن است تاخیر در یادگیری زبان داشته باشد یا اصلاً صحبت نکند.
   • مشکل در برقراری ارتباط چشمی: کودکان اوتیسمی ممکن است تماس چشمی کمی داشته باشند یا از برقراری ارتباط چشمی خودداری کنند.
   • ناتوانی در تعاملات اجتماعی: مشکلات در برقراری دوستی، اشتراک گذاری احساسات و درک دیدگاه‌های دیگران.
   • مشکل در استفاده از زبان بدن و اشارات: استفاده محدود یا غیرعادی از اشارات و زبان بدن.

2. رفتارها و علایق تکراری:

   • حرکات تکراری: حرکات تکراری مانند دست تکان دادن، چرخیدن یا پریدن.
   • علاقه‌مندی‌های محدود: تمرکز شدید بر روی موضوعات یا فعالیت‌های خاص.
   • پاسخ‌های غیرعادی به تحریکات حسی: حساسیت بیش از حد یا کم‌تر از حد معمول به صداها، نورها، بوها یا تماس فیزیکی.
   • پافشاری بر روی الگوها و روال‌های خاص: مقاومت در برابر تغییرات و نیاز به پیروی از الگوهای رفتاری تکراری.

تشخیص اوتیسم

تشخیص اوتیسم بر اساس مشاهده رفتارهای کودک و استفاده از ابزارها و آزمون‌های خاص انجام می‌شود. فرآیند تشخیص معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. مشاوره با پزشک عمومی یا متخصص کودکان:

   • اگر والدین یا مراقبان کودک علائم اوتیسم را مشاهده کردند، باید با پزشک مشورت کنند. پزشک ممکن است کودک را به یک متخصص رشد کودکان یا روانشناس ارجاع دهد.

2. ارزیابی تخصصی:

   • متخصصین از آزمون‌های استاندارد شده و مصاحبه‌های ساختاریافته با والدین و مراقبان استفاده می‌کنند تا رفتارهای کودک را ارزیابی کنند.

3. ارزیابی جامع:

   • ارزیابی‌های تکمیلی مانند آزمایش‌های شنوایی، ارزیابی‌های گفتار و زبان و بررسی‌های پزشکی ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر انجام شود.

راه‌حل‌ها و مداخلات برای کودکان اوتیسمی

مداخلات زودهنگام و مناسب می‌توانند به کودکان اوتیسمی کمک کنند تا مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری خود را بهبود بخشند. برخی از مداخلات و راه‌حل‌های موثر شامل موارد زیر است:

1. درمان‌های رفتاری و آموزشی:

   • تحلیل رفتار کاربردی (ABA): یکی از روش‌های موثر برای آموزش مهارت‌های جدید و کاهش رفتارهای مشکل‌ساز.
   • آموزش مهارت‌های اجتماعی: برنامه‌هایی که به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود بخشند و بهتر با دیگران تعامل کنند.
   • آموزش ساختاری: ایجاد محیط‌های آموزشی ساختاریافته که کودک بتواند مهارت‌های جدید را در یک محیط منظم و قابل پیش‌بینی یاد بگیرد.

2. گفتاردرمانی و کاردرمانی:

   • گفتاردرمانی: کمک به کودکان در توسعه مهارت‌های گفتاری و ارتباطی.
   • کاردرمانی: کمک به کودکان در توسعه مهارت‌های حرکتی و توانایی‌های عملی.

3. مداخلات حسی:

   • برنامه‌هایی که به کودکان کمک می‌کنند تا با تحریکات حسی بهتر کنار بیایند و پاسخ‌های مناسبی به آن‌ها داشته باشند.

4. پشتیبانی روانی و اجتماعی:

   • مشاوره خانواده: کمک به والدین و خانواده‌ها در درک بهتر اوتیسم و نحوه حمایت از کودک.
   • گروه‌های حمایتی: شرکت در گروه‌های حمایتی برای تبادل تجربیات و دریافت حمایت از دیگر والدین و متخصصان.

5. استفاده از تکنولوژی:

   • ابزارهای کمکی و نرم‌افزارها: استفاده از تکنولوژی‌های مختلف مانند تبلت‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی برای کمک به آموزش و ارتباط بهتر کودک.

کودکان اوتیستیک مشکلاتی در بیان سخن و درک آن از طرف مقابل دارند. همچنین این افراد در بازی‌های تقلیدی و نمادی مشکلاتی نشان می‌دهند، حرکات آنها کلیشه‌ای و تکراری است و علایق خاص و غیرعادی دارند که ممکن است در دیگران مشاهده نكنيد. به طور مثال کودکان مبتلا به اوتیسم به اشیایی که می‌چرخند علاقه زیادی دارند به همین دلیل ساعت‌ها روبه‌روی ماشین لباسشویی یا پنکه می‌نشینند و چرخیدن آنها را تماشا می‌کنند. این کودکان اختلالات جسمی همراه، مانند تشنج داشته و در مواردی نیز دچار عقب ‌ماندگی ذهنی دارند.

ناشناخته بودن اوتيسم:

دکتر فرهت میگوید فرضیه‌هایی درباره ژنتیک و مسائل دوران بارداری مطرح است، اما هنوز به اثبات نرسیده است. اين بيماري ممکن است بر اثر اختلال نتیجه بیماری‌های جسمانی خاص مانند سندروم‌های ژنتیکی باشد.این کودکان ممکن است اختلالات روانپزشکی مانند هیجان پذیری و حالت‌های اضطرابی را نشان دهند. بيشتر اين كودكان مشکل خواب دارند و الگوی خوابشان به هم ریخته است. مبتلایان به دلیل مشکلات رفتاری، شناختی و هیجانی در مهد کودک و دبستان نمی‌توانند تعامل مناسبی با همسالان و معلمان خود ایجاد کنند. 

از نظر دکتر احمد شاه فرهت تشخیص اختلال از همان سال اول تولد می‌تواند انجام شود اگر والدین به کودکان خود توجه کنند و چنانچه احساس کردند فرزندشان به لحاظ تکاملی و رفتاری تفاوت قابل توجهی با کودکان همسن خود دارد برای ارزیابی به روانپزشک کودک که در این زمینه آموزش دیده است مراجعه کنند تا پیش ‌آگهی تغییر و روند درمان بيماري بهتر انجام شود. در کودکاني كه اختلالات روان‌پریشی دارند دارو درمانی توصیه میشود. دکتر فرهت میگوید بیشتر درمان مبتلایان، غیر دارویی و شامل کار درمانی، گفتار درمانی و درمان ویژه مربی اوتیسم با کودک بیمار است. همچنین کار بر روی کلام، ارتباط بین کلامی، مهارتهای اجتماعی و حرکتی و زمینه‌های دیگر در صورتی که اختلال وجود داشته باشد در مبتلایان اثر دارد. 

نتیجه‌گیری

بزرگ کردن یک کودک اوتیسمی نیازمند توجه، صبر و استفاده از روش‌ها و مداخلات مناسب است. با استفاده از مداخلات زودهنگام و برنامه‌های آموزشی مناسب، کودکان اوتیسمی می‌توانند مهارت‌های مورد نیاز برای داشتن یک زندگی مستقل و موفق را توسعه دهند. حمایت والدین، مربیان و متخصصان نقش کلیدی در این فرآیند دارد.