اسهال یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند باعث از دست رفتن آب و مواد مغذی بدن شود. تغذیه کودک در زمان اسهال نقش بسیار مهمی در بهبود سریع و جلوگیری از عوارض مانند کم‌آبی دارد. برخلاف تصور برخی والدین که ممکن است تغذیه را کاهش دهند، کارشناسان توصیه می‌کنند که تعداد دفعات تغذیه در این دوره افزایش یابد تا جبران مایعات و انرژی از دست رفته بدن کودک شود.

تغذیه کودک در زمان اسهال: راهنمای جامع برای والدین

دکتر احمد شاه فرهت، عضو مرکز تحقیقات نوزادان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تأکید می‌کند که قطع تغذیه در زمان اسهال می‌تواند خطرناک باشد و منجر به سوءتغذیه، طولانی شدن بیماری و حتی عوارض جدی‌تر شود. در این مقاله، به بررسی نکات کلیدی تغذیه کودک در زمان اسهال و روش‌های مراقبت از کودک در این دوره می‌پردازیم.

چرا تغذیه کودک در زمان اسهال اهمیت دارد؟

در زمان اسهال، بدن کودک به دلیل دفع مکرر مدفوع، آب و ترکیبات انرژی‌زا را از دست می‌دهد. این وضعیت می‌تواند کودک را در معرض خطر کم‌آبی و سوءتغذیه قرار دهد. به همین دلیل، تغذیه کودکان در زمان اسهال باید به‌گونه‌ای باشد که هم مایعات از دست رفته جبران شود و هم انرژی مورد نیاز بدن تأمین گردد.

دکتر احمد شاه فرهت می‌گوید: «در زمان اسهال، نباید تغذیه کودک قطع شود. اگر کودک شیرخوار است، شیر مادر باید بدون محدودیت ادامه یابد. همچنین، در کودکانی که از شیرخشک استفاده می‌کنند، نیازی به تغییر یا رقیق کردن شیر نیست. بلکه باید تعداد دفعات تغذیه افزایش یابد و این روند تا دو هفته پس از بهبودی ادامه پیدا کند.»

نکات کلیدی برای تغذیه کودک در زمان اسهال

برای کمک به بهبود کودک و جلوگیری از عوارض اسهال، رعایت نکات زیر در تغذیه کودک در زمان اسهال ضروری است:

1. تغذیه مکرر با حجم کم

در زمان اسهال، معده کودک حساس‌تر می‌شود و ممکن است نتواند حجم زیادی غذا را تحمل کند. به همین دلیل، توصیه می‌شود غذا با حجم کم اما به دفعات بیشتر به کودک داده شود. این روش به هضم بهتر غذا کمک می‌کند و از مشکلاتی مانند استفراغ جلوگیری می‌کند.

2. ادامه تغذیه با شیر مادر

شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای نوزادان است، به‌ویژه در زمان اسهال. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌ها و مواد مغذی است که به تقویت سیستم ایمنی و بهبود دستگاه گوارش کمک می‌کند. همچنین، به حفظ رطوبت بدن کودک کمک می‌کند. قطع شیر مادر در این دوره به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

3. جبران مایعات و الکترولیت‌ها

اسهال باعث از دست رفتن سریع مایعات و الکترولیت‌ها می‌شود. برای جلوگیری از کم‌آبی، استفاده از محلول‌های خوراکی ORS (محلول بازتوانی مایعات) توصیه می‌شود. این محلول‌ها حاوی نمک و شکر هستند و به جذب مایعات کمک می‌کنند. همچنین، برای کودکان بزرگ‌تر می‌توان از آب‌میوه‌های رقیق‌شده یا آب استفاده کرد.

◀ پیشنهاد مطالعه: دل‌درد در کودکان و روش‌های تشخیص و درمان آن

4. غذاهای مناسب برای کودکان بزرگ‌تر

برای کودکانی که غذای کمکی مصرف می‌کنند، انتخاب غذاهای ساده و راحت‌الهضم اهمیت دارد. غذاهای مناسب شامل:

✓ برنج سفید
✓ سیب‌زمینی پخته
✓ موز (به دلیل خاصیت قابض)
✓ کراکر یا بیسکویت ساده
✓ ماست طبیعی (در صورت عدم حساسیت به لاکتوز)

این غذاها به هضم آسان کمک می‌کنند و از تحریک دستگاه گوارش جلوگیری می‌کنند.

5. پرهیز از غذاهای نامناسب

برخی غذاها می‌توانند اسهال را تشدید کنند و باید از مصرف آن‌ها پرهیز شود:

✓ غذاهای پرچرب و سرخ‌شده
✓ غذاهای تند و ادویه‌دار
✓ لبنیات (در صورت حساسیت به لاکتوز)
✓ آب‌میوه‌های شیرین و نوشیدنی‌های گازدار

دکتر شاه فرهت تأکید می‌کند: «مصرف نوشیدنی‌های شیرین مانند آب‌میوه‌های تجاری یا چای شیرین می‌تواند اسهال را تشدید کند و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.»

◀ پیشنهاد مطالعه: عفونت‌های تنفسی در کودکان

علائم کم‌آبی و زمان مراجعه به پزشک

کم‌آبی یکی از عوارض جدی اسهال است که باید به‌دقت کنترل شود. علائم کم‌آبی شامل:

✓ خشکی دهان
✓ کاهش تعداد پوشک مرطوب
✓ گریه بدون اشک
✓ بی‌حالی و خواب‌آلودگی

در صورت مشاهده این علائم یا علائم شدیدتر مانند تب، استفراغ غیرقابل‌کنترل، اسهال خونی، یا عدم بهبود پس از سه روز مصرف ORS، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

نتیجه‌گیری

تغذیه کودک در زمان اسهال باید با دقت و توجه به نیازهای بدن کودک انجام شود. افزایش دفعات تغذیه با حجم کم، ادامه شیردهی، جبران مایعات با ORS، و انتخاب غذاهای مناسب می‌تواند به بهبود سریع‌تر کودک کمک کند. همچنین، پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده و توجه به علائم کم‌آبی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در صورت بروز علائم نگران‌کننده، مشاوره با پزشک بهترین راه برای اطمینان از سلامت کودک است.