اولین تنفس و تغذیه نوزاد

خوشبختانه امروزه زایمان ها در بیمارستان ‏ها و زایشگاه ‏ها انجام می شود و پزشک یا مامای تحصیل کرده در هنگام زایمان حضور دارند و یا حداقل مامای روستا به زایمان کمک می کند.

حال اگر در شرایطی باشیم که پزشک یا ماما زایمان حضور نداشته باشند و نوزاد به دنیا آید چه بکنیم؟

1- بند ناف نوزاد با وسایل تمیز و استریل قطع شود(مثلا تیغ یا کارد تمیزی که بوسیله آتش میکروب‏هایش زدوده شده اند).

2- برای جلوگیری از خونریزی باید دو سربریده شده بند ناف با یک وسیله تمیز مثل پنبه استریل، پارچه یا نخ بسته شود، اگر هیچ یک از امکانات فوق وجود نداشت می توان بند ناف را گره زد و بلافاصله به یک مرکز درمانی مراجعه کرد.

3- نوزاد با پارچه یا حوله ای گرم و تمیز خشک شود.

اگر نوزاد گریه کند، به احتمال قوی سالم است. اما اگر قادر به گریه کردن نباشد او را به یک پهلو طوری نگه دارید که سرش پایین تر از تنه باشد، بدین ترتیب ترشحات دهان نوزاد راحت تر تخلیه می شود. بعد با ماساژ دادن پشت یا تحریک کف پا، نوزاد شروع به نفس کشیدن (گریه) خواهد کرد. از زدن ضربه های شدید (سیلی زدن) به پشت نوزاد یا ریختن آب سرد روی آن خودداری کنید، زیرا این اعمال علاوه بر آنکه برای شروع تنفس مفید نیستند، می توانند سبب آسیب های بعدی و شدید کودک شوند.

اگر پس از تخلیه ترشحات راه‏ های هوایی نوزاد و انجام مقدمات فوق کودک تنفس نداشت، باید تنفس دهان به دهان داد. البته توجه داشته باشید که به طوری کلی تنفس دهان به دهان در نوزادان توصیه نمی شود و کاری خطرناک است. ولی کودکی که گریه نمی کند (نفس نمی کشد)، محکوم به مرگ است. پس فقط در این شرایط پس از گذاشتن یک تکه گاز استریل روی دهان نوزاد، به او تنفس دهان به دهان می‏ دهیم و بلافاصله به نزدیک‏ترین بیمارستان برای انجام اقدامات درمانی لازم، مراجعه می کنیم.

اولین تغذیه نوزاد

نوزاد پس از تولد تا نیم ساعت کاملا هوشیار است و آماده گرفتن پستان مادر می باشد. این لحظات اولیه بسیار اهمیت دارند، زیرا مشخص شده است که اگر نوزاد در دقایق اول زیر پستان مادر قرار گیرد و شروع به تغذیه کند، فواید فراوانی برای خود و مادرش به همراه خواهد داشت که برخی از آنها عبارتند از:

• برقراری ارتباط عاطفی بهتر بین مادر و فرزند
• تسریع در خروج جفت
• کاهش خونریزی های بعد از زایمان
• جاری شدن بهتر و سریع تر شیر مادر
• پیشگیری از مشکلات پستان در طول دوران شیردهی
• تضمین کفایت شیر مادر برای تغذیه کودک خود در آینده

اگر نوزاد در ظرف نیم ساعت اول تغذیه نشود، به خواب می رود و ممکن است نیم تا یک ساعت بخوابد، این تاخیر می تواند برای سلامت نوزاد و یا تداوم شیر دهی مادر خطراتی را ایجاد کند که باید از آنها جلوگیری کرد. در برخی از مناطق تا چهار ساعت اجازه تغذیه به کودک نمی دهند که کاری نادرست و خطرناک است و با توجه به آنچه که گفته شد باید به محض توانایی مادر و نوزاد اولین تغذیه با شیر مادر و از پستان او انجام گیرد.

از طرف دیگر توجه داشته باشید، در اوایل شیردهی به شیر مادر «آغوز» می گویند که حاوی پروتئین، مواد معدنی و مواد ایمنی زای فراوانی است. برخی آغوز را اولین واکسن طبیعی نوزاد می دانند، چرا که سبب افزایش مقاومت او در برابر عفونت ها و بیماری ها می شود.

دوشیدن پستان مادر و دور ریختن آغوز که در بعضی مناطق مرسوم می باشد درست نیست و نوزاد را از مواد ضروری و مفیدی که در پستان مادر برای او ساخته شده است محروم می کند این کار هرگز توصیه نمی شود.

نکته دیگر آنکه اگر تولد نوزاد از راه سزارین باشد مادر قادر نیست بلافاصله پس از تولد نوزاد، او را تغذیه کند. سزارین علاوه بر این مسأله، با مشکلات و عوارض فراوان دیگری نیز همراه است و انجام آن به جز در یک ضرورت طبی، توصیه نمی شود. چنین مادرانی برای آنکه بتوانند شیردهی زودرس داشته باشند نیاز به کمک فرد دیگری دارند. در هر حال، به محض بهبود نسبی مادر، باید تغذیه نوزاد (با کمک فرد دیگر) شروع شود.

تذکر:

پرسنل مراکز درمانی توجه دارند که در ساعات اولیه پس از تولد نوزاد، علاوه بر مسایل فوق ‏الذکر، برای پیشگیری از بیماری ها و مشکلات آینده چند مسأله مهم دیگر هم باید مورد عنایت قرار گیرد:

1- تزریق واکسن هپاتیت و سل (و در صورت لزوم قطره فلج اطفال)
2- تجویز ویتامین کا (K) به فرم تزریقی یا خوراکی، برای پیشگیری از خونریزی.
3- تجویز قطره چشمی برای جلوگیری از عفونت ملتحمه (کنژکتیویت)- که البته در شرایط فعلی توصیه نمی شود.