تغذیه کمکی در شیرخواران

شیر مادر غذای طبیعی برای شیرخواران است و آنها بایستی در 6 ماه اول فقط از شیر مادر تغذیه شوند. پس از این دوره غذاهای كمكی مورد نیاز خواهد بود. برای اطمینان از اینكه شیرخواران به خوبی رشد كنند و سالم باشند، بسیار اهمیت دارد كه بدانیم چه غذاهایی را، چه مقدار و چند بار در روز به آنها بدهیم. شیر مادر در سراسر سال اول زندگی غذای اصلی شیرخوار است و در طول سال دوم نیز غذای مهم و با ارزشی محسوب می‌گردد و همچنان عوامل ضد عفونت را كه سایر غذاها فاقد آن هستند برای شیرخوار فراهم می‌كند.

• در موقع تغذیه به توصیه ‏های زیر توجه کنید:
• 1- به طور کلی تغذیه کمکی باید از شش ماهگی شروع شود. البته در برخی از موارد خاص ممکن است شروع زودتر یا دیرتر از آن لازم باشد که باید با نظر پزشک و یا کارکنان مراکز بهداشتی انجام شود.
• 2- شروع تغذیه قبل از 6 ماهگی سبب افزایش وزن و تسریع رشد نمی‏شود و خطر بروز عفونت و سوء تغذیه را نیز به همراه دارد.
• 3- پس از 6 ماهگی به دلیل رشد بچه و بزرگ شدن جثه او، شیر مادر به تنهایی نمی‏تواند تمام نیازهای بدن اورا تامین کند، بنابراین تاخیر در شروع تغذیه کمکی می‏تواند سبب کاهش رشد کودک شود.
• 4- همراه با شروع تغذیه کمکی باید قطره آهن هم شروع شود.
• 5- توصیه می‏شود قبل از یک سالگی غذای کمکی بعد از تغذیه با شیر مادر به کودک داده شود، ولی بعد از یک سالگی می‏توان ابتدا غذا و بعد شیر مادر را داد.
• 6- دفعات تغذیه کمکی، قبل از یکسالگی 3 تا 5 وعده در روز و بعد از یکسالگی 6 وعده در روز می‏باشد.
• 7- کودک در هنگام غذا خوردن باید در وضعیت نیمه نشسته یا نشسته باشد. هیچ‏گاه وقتی دراز کشیده است به او غذا ندهید.
• 8- غذای کمکی را با کمک یک قاشق کوچک (متناسب با دهان کودک) و مایعات را با لیوان به او بدهید. از شیشه و پستانک به هیچ ‏وجه استفاده نکنید.
• 9- خصوصیات یک غذای کمکی خوب:

الف- تازه و بدون آلودگی است.

ب- نرم و راحت جهت هضم باشد.

ج- کم حجم و پرانرژی است (مثل چربی ها).

• 10- ابتدا غذاهایی به کودک بدهید که کمی غلیظ ‏تر از شیر هستند و بعد به تدریج غلظت آنها را بیافزایید و از مواد نیمه جامد استفاده کنید. پس از هفت ماهگی وجود تکه‏ های کوچک در سوپ و غذای کودک اشکالی ندارد و سبب می‏شود تا کودک کم کم به جویدن عادت کند.
• 11- پس از شروع تغذیه کمکی می توان به کودک آب آشامیدنی (سالم و بهداشتی) داد. توجه داشته باشید تا هنگامی که کودک منحصرا از شیر مادر تغذیه می‏کند حتی در گرمای تابستان هیچ نیازی به آب ندارد.
• 12- شروع تغذیه کمکی با غذاهای ساده مثل فرنی، شیر برنج، حریره بادام و انواع پوره می‏باشد. میوه‏ ها بهتر است آخرین غذایی باشند که به غذای کمکی اضافه می‏شوند.

توصیه می‏شود غذاهای زیر تا پایان یک سالگی به کودک داده نشوند:

• عسل - سفیده تخم مرغ                - اسفناج
• مرکبات - گیلاس و آلبالو               - توت فرنگی
• شکر اضافی              - نمک و انواع چاشنی‏ ها و ادویه‏ جات
• 13- غذای کمکی را از مقدار کم شروع کنید و به تدریج آن را زیاد کنید، مثلا روز اول یک قاشق مرباخوری فرنی به کودک بدهید، سپس روزی یک قاشق به آن اضافه کنید تا به 10 قاشق مرباخوری در روز برسد.
• 14- تنوع غذاهاي کمکی را هم به تدریج زیاد کنید. بهتر است فاصله بین شروع غذاهای جدید حداقل 7 تا 10 روز باشد تا اگر کودک حساسیت دارد مشخص شود.
• 15- شروع غذاهای جدید به معنای قطع غذاهای قبلی نیست.
• 16- اگر رشد شیرخوار در حد مطلوب نباشد، می توان پس از 8 ماهگی روزانه 1 تا 2 قاشق مرباخوری روغن نباتی یا کره به فرنی یا سوپ او اضافه کنید.
• 17- به مسایل روانی کودک توجه داشته باشید و هرگز او را به زور وادار به خوردن غذا نکنید. اگر از خوردن غذایی اجتناب کند، چند روز صبر کنید و بعد دوباره امتحان کنید، اگر باز هم نخورد، غذایی دیگری به او بدهید.
• 18- سعی کنید غذای کمکی را به میزان کم و برای یک وعده تهیه کنید اگر بیش از نیاز یک وعده تهیه شده باشد، غذای باقیمانده را در یخچال نگاه دارید و هنگام مصرف آن را گرم کنید و به کودک بدهید.
• 19- استفاده از شیر گاو برای تهیه غذای کمکی اشکالی ندارد، ولی جایگزینی شیر گاو به جای شیر مادر سبب بروز مشکلات فراوان می‏شود.
• 20- یک رژیم توصیه شده برای ترتیب شروع غذاهای کمکی:

هفته اول – فرنی

هفته دوم – شیر برنج یا حریره بادام

هفته سوم – پوره سبزیجات(سیب زمینی، هویج، نخود فرهنگی، لوبیا سبز)

هفته چهارم – سوپ (گوشت پخته و نرم شده و کم چربی همراه با سبزیجات پخته)

هفته پنجم – زرده تخم مرغ سفت شده (همراه با آب و شیر)

هفته ششم- جوانه غلات داخل سوپ

هفته هفتم- آب میوه

• 21- کودک بعد از یک سالگی تقریبا می‏تواند از تمام غذاهای مصرفی بقیه اعضای خانواده استفاده کند.