تکامل جسمی؛ اجتماعی، عاطفی، و عقلانی کودک با یکدیگر در ارتباط هستند. در این بخش به تمام جنبه های رشد و پرورش کودک مانند، بینایی، شنوایی، گفتاری و نیز بهترین شیوه تربیت و رشدکودک، انواع فعّالیتها و اسباب بازی هایی که به یادگیری و تکامل او از طریق بازی کمک می کنندپرداخته شده وپیشنهاد هایی ارائه گردیده است. این بخش در رابطه با پیشرفت و تکامل کودک ازتولّد تا اوّلین روز مدرسه، راهنمایی ها و توصیه هایی برای والدین مطرح میکند.
این موضوع که چرا بعضی از کودکان تکامل سریع تری نسبت به سایرین دارند، مشخّص نیست. روند تکامل کودک میتواند با خانواده ارتباط داشته باشد. کودکی که راه رفتن را دیرتر میآموزد، ممکن است یکی از والدینش نیز در کودکی دیرتر به راه افتاده باشد. امّا زمان به آن اندازه که والدین تصوّر می کنند اهمیّت ندارد.
احتمالاً خیر. سنین تکامل – که در ادامه ذکر شده است – فقط میانگین سنّ تکامل است. بعضی ازکودکان سریع تر و یا دیرتر از زمان یاد شده تکامل مییابند. اغلب تکامل کودک نه تنها به آنچه انجام میدهند، بلکه به چگونگی آن بستگی دارد.
تکامل کودک با تکامل سیستم عصبی، مغز و اعصاب او رابطه دارد. غلاف میلین در اطراف هر عصب، سبب هدایت سریع تر تکانه ها میگردد. امّا در مغز، بسیاری از اعصاب هنوز این غلاف را ندارد. بنابراین سیستم عصبی نوزاد کاملاً شکل نگرفته است. حدوداً دو سال زمان لازم است تا یک غلاف میلین کامل رشد یابد و این یکی از دلایلی است که کودک نوباوه هماهنگی لازم را ندارد و تا حدود 2 سالگی نمی تواند ادرارش را کنترل کند. با رشد و تکامل سیستم عصبی، کودک قادر خواهد بود ادرار و مدفوع خودرا کنترل کند.
هرچند دوره اصلی تکامل کودک در خردسالی بیش از هر زمان دیگری است، مراحل تکامل پس از آن نیز ادامه دارد. ما در سراسر زندگی خود در حال تکامل و فراگیری هستیم.
این الگوی تکامل به مسیر رو به پایین رشد سیستم عصبی – از سر کوک تا پاها – بستگی دارد. به خاطر قدرت ماهیچه های گردن، کودک میتواند قبل از هماهنگی و کنترل دستها و بازوانش، سرش را کنترل کند و نیز قبل از کنترل و تعادل پاهایش، میتواند دستانش را تحت کنترل خود درآورد. باتماشای کودک نه ماههای که در حال بازی است، متوجّه میشوید سر و دست هایش را به گونهای هدفمند و ماهرانه کنترل میکند، حال آنکه پاهایش به طور کامل تحت کنترل وی نیست. همچنین، کودکان مهارتها را به ترتیب و توالی میآموزند. هر کودک قبل از اینکه بتواند راه برود، باید بایستد. باوجود این، گاهی بعضی از کودکان ممکن است مرحله ای را انجام نداده و از آن بگذرند؛ مثلاًبعضی ازکودکان نمیخزند. بنابراین، مهارتهایی که فرزند شما کسب میکند از پیش تعیین شده است. تنها سوالی که پیش میآید این است که هر کودک چه زمانی به آن مرحله میرسد.
بله، شخصیّت یکی از عوامل متغییری است که پیش بینی مراحل پیشرفت کودک را میسازد؛ امّادررابطه با تکامل او نقش مهمّی را ایفا میکند. کودکی که مصمّم و مستقل تر است، سریع تر از دیگران مهارهای جدید را میآموزد. آینده کودک شما بیشتر به شخصیّت و نه به هوش او بستگی دارد.
نارس بودن تأثیری در میزان کندی تکامل وی ندارد، امّا باید متوجّه این حقیقت باشید که فرزند شما زندگی را زود تر شروع کرده است. به عنوان مثال، اگر او شش هفته زود تر به دنیا آمده است، پس ازسه ماه، رشد وی مانند کودک شش هفته ای است. در دو سالگی دیگر تفاوتی میان کودک نارس وسایر کودکان نیست.