تغذیه شیرخواران در هفته ها و ماه های اول نوعی رابطۀ نزدیک و خاص بین آن ها و والدین ایجاد می کند که پیوند های عاطفی آنان را قوی تر و عمیق تر می سازد. در ماه های ابتدایی زندگی، شیرخوار فقط به شیر مادر یا شیرخشک نیاز دارد که باید تنها غذای کودک تا شش ماهگی باشد. استفاده از غذای جامد در چهار ماه اول زندگی کاملاً ممنوع است و باید شیرخوار تا شش ماهگی فقط با شیر مادر یا شیرخشک تغذیه شود. به یاد داشته باشید؛
کودک تا شش ماهگی – وقتی گرسنه است – فقط به شیر نیاز دارد و به هیچ غذایی حتی تکه ای بیسکوئیت که در شیر یا آب بخوبی خیسانده اید و یا غذای کودک ( سرلاک ) نیازمند نیست. زیرا معده شیرخوار تا شش ماهگی توانایی هضم غذای جامد را ندارد اما طبیعت راه حلی برای این موضوع اندیشیده است.
این راه حل مواد موجود در شیر مادر است که تمام نیازهای شیر خوار را برآورده می کند. هر نوع کالری، کربوهیدارت ( مواد قندی )، چربی، پروتئین، ویتامین و همچنین مواد و املاح معدنی که شیرخوار به آن نیاز دارد، در شیر مادر موجود است. علاوه بر آن موادی که سیستم دفاعی بدن را تقویت و بدن را در مقابل بیماری ها محافظت می کنند؛ در شیر مادر ترشح می شوند و به این ترتیب شیرِ مادر احتمال ابتلای شیرخواران به بیماری ها - بویژه بیماری عفونی - را کاهش می دهد.
بعضی مادران از اینکه شیرشان برای بچه کافی نباشد و کودکشان سیر نشود، هراس دارند به همین دلیل مایل هستند غذای کمکی یا شیر خشک به فرزندشان بدهند. به خاطر بسپارید؛ ذهنیت مادر معیار خوبی برای تصمیم گیری در این مورد نخواهد بود. در هر حال اگر افزایش وزن کودک مطابق و هماهنگ با منحنی رشد نباشد، با تجویز پزشک می توان شیرخشک را به شیر مادر افزود.
هر چند سعی شده است که ترکیبات شیرخشک مشابه شیر مادر باشد اما به هر صورت نمی توان مواد تقویت کنندۀ دستگاه های دفاعی بدن را در شیرخشک گنجاند. توجه داشته باشید، به دلیل وجود برخی مواد نامناسب برای نوزاد انسان، مصرف شیر گاو، حتی به شکل رقیق شده تا یک سالگی ممنوع است.
هرگاه دیگران به دلیل اینکه شیر مادر به تنهایی کافی نیست یا اینکه شیرخشک برای رشد کودک مفید تراست تغذیه با شیرخشک را به شما پیشنهاد کردند، پیش از هر چیز این نکته را نظر بگیرید؛ شیر مادر حاوی اکثر نیازهای غذایی کودک می باشد، علاوه بر این تغذیه با شیرخشک فقط جانشین شدن شیرخشک با شیر مادر نیست بلکه باید شیشه شیر را نیز جایگزین سینه مادر کرد.
عده ای از مادران در ابتدای شیردهی با سینه، به اندازه کافی مهارت نداشته و نیازمند راهنمایی و حمایت بیش تری هستند. برخی از آنان نیز از ابتدا مشکل خاصی ندارند اما به تدریج دچار مشکل می شوند.
به طور معمول مشکلات به وجود آمده در حین شیردهی با سینه، شامل موارد ذیل می باشد:
1 - شیرخوار سینۀ مادر را بخوبی نمی گیرد.
2 - شیرمادر بیش تر یا کم تر از نیاز کودک است. فراموش نکنید؛ خواب و تغذیۀ مناسب مادر برای شیردهی موفق، حایز اهمیت بوده ضمن اینکه استرس و فشارهای عصبی هم بر کیفیت شیر او تأثیر منفی خواهد داشت.
به طور غریزی وقتی نوک سینۀ مادر یا انگشت او به آرامی با گوشۀ لب نوزاد تماس پیدا می کند، نوزاد سرش را به طرف انگشت یا سینه برمی گرداند و به محض تماس با نوک سینه بشدت شروع به مکیدن می کند. اگر بیشتر منطقۀ هالۀ قهوه ای اطرافِ نوک سینه مادر، در دهان شیرخوار قرار گیرد؛
بدین معناست که سینۀ مادر به خوبی در دهان شیر خوار قرار گرفته و شیردهی با موفقیت پیش می رود ولی اگر فقط نوک سینۀ مادر در دهان کودک قرار داشته باشد، عمل مکیدن بخوبی انجام نشده و سینۀ مادر زخم می شود. هم چنین به دلیل عدم تخلیۀ سینۀ مادر توسط نوزاد، شیر در سینۀ مادر باقی مانده و ایجاد درد یا حتی عفونت می کند.
در نظر داشته باشید؛ در دو روز اول پس از زایمان، مایع غلیظی به نام آغوز یا کلستروم از سینۀ مادر ترشح می گردد. آغوز دارای پادتن های مهمی است که بدن نوزاد را در مقابل عفونت ها محافظت می کند. سه روز پس از تولد - گاهی همزمان با افزایش گریه های کودک – از سینۀ مادر شیر ترشح می شود و از این به بعد ترشح شیر به مکیدن سینه توسط نوزاد بستگی دارد یعنی هرچه او بیشتر سینۀ مادر را بمکد، ترشح شیر افزایش می یابد. اگرچه رشد شیرخوار با جهش های کوچکی همراه است ولی بررسی و دقت در نمودارهای رشد، منحنی آن را خطی پیوسته و روبه بالا نشان می دهد.
به طور معمول دو هفته پس از تولد و زمانی که در مادر تا حدی نیازها و عادت های شیر خوردن فرزندش را شناخته است، ناگهان شیرخوار از صبح تا شب سینۀ مادر را می مکد. در همین زمان مادران احساس می کنند، شیرشان کافی نیست ولی در حقیقت شیرخوار با این کار خود، ترشح شیر از سینۀ مادر را تحریک می کند تا شیر بیش تری ترشح شود و بدین ترتیب نیازهای رو به افزایش او برای رشد تأمین گردد.
از این به بعد و تا مدتی شیر خوردن وی روال مشخصی دارد تا اینکه او مجدد برای افزایش ترشح شیر تلاش کند. اگر پس از افزایش ترشح شیر یا بعد از تغذیه کامل، شیرخوار باز هم مایل به مکیدن سینۀ مادر بود، امکان دارد از خوابیدن حین تغذیه با شیر مادر لذت می برد.
بدون تردید مادران زمانی قادر به تأمین نیازهای غذایی کودک با شیر خودشان هستند که تغذیۀ مناسبی داشته باشند، مایعات فراوان بنوشند و به اندازه کافی استراحت نمایند. به این نکته توجه کنید که شیر دادن، ممکن است سبب گرسنگی و تشنگی بیش از حد مادر شود. به همین دلیل بهتر است برخی از آشامیدنی ها را در دسترس ( کنار رختخوابش ) داشته باشد تا مایعات لازم را راحت تر دریافت کند.
گاهی اوقات مادران متوجه نمی شوند؛ کودک چه مقدار شیر خورده و آیا این میزان برای او کافی بوده است یا خیر؟ در نهایت این مسئله موجبات نگرانی آنان را فراهم می کند که اغلب بی مورد است. هرگز فراموش نکنید؛ فقط معاینه های ماهانه و نمودار رشد کودک ، مشخص کنندۀ عدم رشد یا وزن گیری ناکافی هستند و تنها پس از بررسی سایر دلایل ، مسئله ناکافی بودن شیر مادر مطرح می شود.