بهترين زمان براي آغاز تغذیه تکمیلی

تغذیه تکمیلی به معنای معرفی غذاهای نیمه‌جامد و جامد به رژیم غذایی نوزاد در کنار شیر مادر یا شیر خشک است. زمان مناسب برای شروع تغذیه تکمیلی می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت و رشد کودک داشته باشد. در اینجا به نکات کلیدی برای تعیین بهترین زمان برای آغاز تغذیه تکمیلی پرداخته شده است:

1. توصیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آکادمی اطفال آمریکا (AAP)

• هر دو سازمان توصیه می‌کنند که تغذیه تکمیلی از حدود شش ماهگی آغاز شود. تا این زمان، شیر مادر یا شیر خشک نیازهای تغذیه‌ای نوزاد را برطرف می‌کند.

2. علائم آمادگی نوزاد برای تغذیه تکمیلی

• توانایی نشستن با حمایت: نوزاد باید بتواند با کمی حمایت نشسته و سر خود را به خوبی کنترل کند.
• علاقه به غذا: نوزاد ممکن است به غذای دیگران علاقه نشان دهد و تلاش کند به غذاها دست بزند.
• باز کردن دهان در مقابل قاشق: نوزاد باید بتواند دهان خود را در مقابل قاشق باز کند و غذا را به داخل دهان خود ببرد.
• کاهش رفلکس خروج غذا از دهان: نوزاد باید قادر باشد غذا را در دهان خود نگه دارد و آن را بیرون نریزد.

3. فواید شروع تغذیه تکمیلی در زمان مناسب

• تأمین نیازهای تغذیه‌ای: پس از شش ماهگی، نیازهای تغذیه‌ای نوزاد تنها با شیر مادر یا شیر خشک تأمین نمی‌شود و نیاز به مواد مغذی اضافی دارد.
• پیشگیری از کم‌خونی: تغذیه تکمیلی مناسب می‌تواند به پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود آهن کمک کند.
• پیشگیری از حساسیت‌ها: معرفی مواد غذایی مختلف به نوزاد در زمان مناسب می‌تواند به پیشگیری از بروز حساسیت‌های غذایی کمک کند.

4. مراحل معرفی غذاهای تکمیلی

• شروع با غذاهای نرم و پوره‌ای: غذاهایی مانند برنج، پوره سبزیجات (مثل هویج، کدو)، و میوه‌های نرم (مثل موز، سیب پوره‌شده) می‌توانند به عنوان اولین غذاهای تکمیلی معرفی شوند.
• افزایش تدریجی تنوع غذاها: به مرور زمان می‌توانید تنوع غذاهای تکمیلی را افزایش دهید و مواد غذایی مختلفی از جمله پروتئین‌های حیوانی (مثل گوشت و ماهی) و لبنیات (مثل ماست) را به رژیم غذایی نوزاد اضافه کنید.
• مراقبت از واکنش‌های نوزاد: هر نوع غذای جدید را به تدریج و به فاصله چند روز از هم معرفی کنید تا بتوانید واکنش نوزاد به هر نوع غذا را بررسی کنید و از بروز حساسیت‌های احتمالی جلوگیری کنید.

شير مادر علاوه بر اين که غذاي کاملي محسوب میشود مواد مختلفي براي جلوگيري از عفونت، آلرژي و بسياري از بيماري‌ هاي دوران بزرگسالي دارد و توصيه همگاني بر آن است که تا پايان 6 ماهگي تنها شير مادر داده. شير مادر علاوه بر اين که غذاي کاملي است مواد مختلفي براي جلوگيري از عفونت، آلرژي و بسياري از بيماري‌ هاي دوران بزرگسالي دارد و توصيه همگاني بر آن است که تا پايان 6 ماهگي تنها شير مادر داده شود.

کودک

به تازگي تحقيقي منتشر شده که بر اساس آن توصيه مي ‌شود تغذيه کمکي را از 4 ماهگي آغاز کنيد تا شيرخوار دچار فقر آهن نشود. براي اين که در مورد صحت اين تحقيق بيشتر بدانيم و بالاخره از اين دغدغه ذهني خلاص شويم که 4 ماهگي شروع کنيم به غذا دادن يا 6 ماهگي، گفت ‌و ‌گوي زير با دکتر سيد عليرضا مرندي، رييس فرهنگستان علوم‌ پزشکي و استاد دانشگاه علوم‌ پزشکي شهيد بهشتي را مطالعه نماييد.

دکتر! نظر شما در مورد اين تحقيق جديد چيست؟

همان ‌طور که مطالعات مختلفي در سراسر دنيا، در کشورهاي در حال توسعه و توسعه‌ يافته نشان داده و مورد تاييد سازمان جهاني بهداشت، يونيسف و آکادمي کودکان آمريکا و کانادا، استراليا، اروپاي غربي و... است بهترين تغذيه تا پايان 6 ماهگي تنها شير مادر است.

آيا تغذيه تنها با شير مادر تا پايان 6 ماهگي سبب کندي رشد در شير خوار نمي‌ شود؟

تا قبل از اين سن، شير مادر براي رشد شيرخوار کافي است. غذاي اصلي بچه ‌ها شير است و اگر احيانا شير مادر ناکافي باشد پزشک بايد قبل از 6 ماهگي براي شيرخوار شيرخشک تجويز کند و رشد او را با شيرخشک يا شير کمکي تامين کند. در پايان 6 ماهگي تکامل دستگاه گوارش بيشتر و احتمال آلرژي کمتر مي‌ شود و درصد عفونت‌ هاي گوارشي هم کاهش می یابد. اگر منحني رشد دچار افت شد، والدين بايد بلافاصله با تجويز پزشک به شيرخوار شيرخشک بدهند البته در وعده‌ هاي شبانه‌ روز نبايد اين ميزان شيرخشک زياد باشد بلکه بايد با استکان، ليوان، قاشق يا حتي با سرنگ و قطره‌ چکان و نه با شيشه به شيرخوار شيرخشک بدهند و البته ابتدا بايد مادر از هر دو سينه به شيرخوار شير بدهد و بعد از اين که مطمئن شد هر دو سينه کاملا تخليه شده‌ و با اين حال شيرخوار گرسنه است و منحني رشد رو به کاهش است بلافاصله بعد از وعده‌ هاي شيردهي مي ‌تواند شيرخشک از قبل آماده را به شيرخوار بدهد.

 اهمیت دادن تنها شير مادر تا پيش از 6 ماهگي

شير مادر علاوه بر اين که غذاي کاملي است مواد مختلفي براي جلوگيري از عفونت، آلرژي و بسياري از بيماري‌ هاي دوران بزرگسالي دارد و توصيه همگاني بر آن است که تا پايان 6 ماهگي تنها شير مادر داده شود. يکي از عيب‌ هاي آغاز زود هنگام غذاي کمکي اين است که غذاي کمکي خطر آلرژي و اسهال را افزايش مي ‌دهد.

آغاز تغذيه تکميلي از 6 ماهگي

در پايان 6 ماهگي تکامل دستگاه گوارش بيشتر و احتمال آلرژي کمتر مي‌ شود و درصد عفونت‌ هاي گوارشي هم کاهش مي ‌یابد. مطالعات دنيا نشان داده حتي افرادي که تا پايان 9 ماهگي فقط به شيرخوار شير مادر مي‌ دهند فرزندان سالم‌ تري دارند. هيچ دليلي وجود ندارد که بخواهيم غذاي کمکي را زودتر شروع کنيم. اگر هم در پايان 6 ماهگي غذاي کمکي را آغاز مي ‌کنيم تنها براي آشنا کردن شيرخوار با طعم غذاها و عادت دادن او به غذاخوردن با دست و قاشق است. غذاي کمکي بيشتر براي آموزش است نه براي اين که شيرخوار به اين مواد نياز دارد.

 تفاوت سن غذاي تکميلي کودک در خانواده‌ هاي باسواد و کم ‌سواد يا متفاوت از نظر سطح درآمد

خير، آکادمي کودکان اروپا، کانادا، استراليا و آمريکا که کشورهاي پيشرفته‌ اي هستند و سطح سواد در خانواده ‌هاي اين کشورها بالاست و از نظر مالي نيز در حد بالايي قرار دارند باز هم تاکيد دارند که تا پايان 6 ماهگي غذاي کمکي آغاز نشود زيرا مواد مغذي و ريزمغذي ‌هايي که در شير مادر است آن قدر کافي و لازم است که در خانواده‌ هاي غني و فقير يک غذاي ايده ‌آل محسوب مي‌ شود و دليلي ندارد که غذاي ايده‌ آل را کنار بگذاريم ويک غذاي با ارزش غذایی کم را جايگزين شير کنيم. چه‌ بسا خانواده‌ هاي باسواد و متمکن به دليل مطالعاتي که دارند بيشتر از شير استفاده مي ‌کنند تا بي‌ خود فرزندشان را در معرض غذاي دست دوم و غذاي کمکي قرار ندهند. تاکيد ما فقط علاوه بر شير مادر روي ويتامينD است. ويتامين D اگر در کشوري به صورت جداگانه وجود نداشته باشد به صورت مولتي ‌ويتامين يا ويتامين A+D تجويز مي ‌شود. غير از اين موارد، مطالعات نشان داده شيرخواران زير 6 ماه نياز به هيچ ماده غذايي ديگري ندارند.

 مصرف قطره آهن

در بدن نوزادي که به دنيا مي ‌آيد مقداری  ذخيره آهن وجود دارد در شير مادر هم مقداري آهن وجود دارد و گرچه مقدار آن کم است ولي جذب بسيار خوبي دارد و تا حدود زيادي مجموعه ذخيره آهن بدن نوزاد و آنچه در شير مادر است تا حدود 9 ماهگي براي شيرخواران کفايت مي ‌کند. براي اطمينان در پايان 6 ماهگي وقتي غذاي کمکي شروع مي‌ شود، همراه مولتي‌ ويتامين بايد به شيرخوار قطره آهن هم داد.

يکي از عيب‌ هاي آغاز زود هنگام غذاي کمکي اين است که غذاي کمکي

خطرابتلا به آلرژي و اسهال را افزايش مي ‌دهد آغاز قطره آهن قبل از 6 ماهگي اين عيب را دارد که چون ميکروب‌ کشي شير مادر را از بين مي ‌برد، ضررش قطعا بيش از منفعت ‌اش است. کساني که از ترس اين که شيرخوارشان دچار فقر آهن شود، به او قطره آهن اضافي مي ‌دهند، اثر ميکروب‌کشي شير مادر را از بين مي ‌برند و فرزندشان را در معرض انواع عفونت ‌ها و به ويژه عفونت‌ هاي گوارشي نظير اسهال قرار مي ‌دهند.

نکات پایانی

شروع تغذیه تکمیلی یک مرحله مهم در رشد و تکامل نوزاد است. انتخاب زمان مناسب و معرفی تدریجی غذاهای متنوع به نوزاد می‌تواند به تامین نیازهای تغذیه‌ای و جلوگیری از مشکلات مرتبط با تغذیه کمک کند. در صورت داشتن هرگونه سوال یا نگرانی، مشورت با پزشک کودک می‌تواند راهنمایی‌های دقیق‌تری ارائه دهد.