رفتار والدین برای کمک به کودک ناسازگار:
برنامه کمک به کودک ناسازگار ( HNC ) را می توان از سایر برنامه ها از جهت طرح بندی جلسات آن که بسیار مدون هستند و نیاز به آموزش سخت گیرانه کمتر و هزینه های کمتری دارند متمایز کرد.
این روش درمان به دو مرحله تقسیم می شود :
✓ آموزش مهارت های توجه افراطی به والدین مانند توجه به رفتار مثبت و ارائه پاداش به رفتارهای مطلوب.
✓ آموزش مهارت هایی به والدین جهت حصول اطمینان از پیروی کودک از درخواست ها.
✓ بیش فعالی : نمی تواند آرام بنشیند و پیوسته در حال حرکت است.
✓ تکانش گری : قبل از عمل کردن فکر نمی کند. بروز رفتارهایی مانند لو دادن، ایجاد بی نظمی در صف و دزدیدن یک شیء وسوسه انگیز.
✓ کم توجهی : حواس پرت است، به سختی تمرکز می کند و تلاش و انگیزه کمی برای به پایان رساندن کارها و متمرکز ماندن روی آنها دارد.
✓ مخالفت : بحث می کند و برای دستورات بزرگسالان ارزشی قائل نیست.
✓ نقض قوانین : مرتباً استانداردهای پذیرفته شده رفتاری را نقض می کند، مانند : تخریب گری، دزدی کردن، دیرتر از ساعت مقرر به خانه رفتن، فرار از خانه و نرفتن به مدرسه.
✓ پرخاشگری : بروز رفتارهایی که باعث آسیب دیدن یا ترسیدن دیگری می شود - پرخاشگری فیزیکی مثل مشت زدن، ضربه زدن و لگد زدن. یا پرخاشگری باطنی مثل شایعه پراکنی یا طرد کردن کسی از گروه - هر دو حالت می توانند به شکل واکنشی در لحظه بروز پیدا کنند.
✓ نوسان خلق : بروز غم، دلسردی و ناامیدی ناشی از افسردگی؛ و یا هیجان، شادی و تحریک پذیری سر خوشانه.
✓ اضطراب : نگران و از نظر جسمی عصبی است و به خاطر اضطراب، از مکان ها، افراد و وقایع خاصی پرهیز می کند.
✓ زیاد پاسخ دهی هیجانی : سراسیمه و تحریک پذیر بوده و همیشه آماده عمل است.
✓ کم پاسخ دهی هیجانی : با آرامش برخورد می کند و احساس گناه یا نگرانی کمی نسبت به دیگران دارد ( گاهی همراه با احساس همدلی کم )
✓ بی ثمری : خواندن، ریاضیات، نوشتن و دیگر مهارت های آکادمیک را با تأخیر می آموزد.
✓ مشکلات اجتماعی : در برقراری ارتباط با دوستان و همکلاسی هایش مشکل دارد. احتمالاً مزاحمت های اجتماعی ایجاد می کند یا خجالتی و گوشه گیر است.
◀ پیشنهاد مطالعه : چگونه با کودک خود صحبت کنید.
ارثي : گروهي معتقدند بسياري از ناسازگاری كودكان ( Incimpatibility Of Children ) ريشه در سرشت و طینت آنها دارد كه به همراه ژن از طریق والدين به آنها منتقل مي شود.
زيستي : مانند نقص عضو، اختلال در بينايي و شنوايي و اختلال در مغز و دستگاه های عصبي در قبل يا حين يا بعد از تولد مي تواند از ديگر عوامل باشد.
رواني : مانند وجود فشارهاي دروني، ميل به استقلال، وجود تعارض و كشمكش در زندگي روزمره خصوصاً زماني كه كودك خود را بي پناه و بدون پشتوانه احساس كند عادات عصبي مانند ناخن جويدن و انگشت مكيدن و ... در او مشاهده می شود.
عاطفي : مانند احساس محرومیت از محبت والدين، ناكامي از دستيابي به اهداف مورد علاقه، ولادت كودك جديد در خانواده، عدم امنيت عاطفي به هر دليل ممكن.
اجتماعي : مانند نابسامانی و اختلاف و درگيري بين اعضاي خانواده، متارکه والدين، بدآموز از الگوهاي خانه، مدرسه و جامعه، عدم مقبولیت در بين ديگران، يادگيري رفتارهای نامطلوب از گروه همسالان، عدم نظارت كافي والدين، تفريط وجود قانون منصفانه و قاطع در خانه و مدرسه، مشکلات اقتصادي و ... .
تربيتي : مانند عدم یا افراط محبت، ناهماهنگی بين عاملان تربيتي در خانه، مدرسه و جامعه، برآورده كردن تمام خواسته هاي كودک ناسازگار بدون چون و چرا يا بالعکس، تنبیه بدني و آزارهاي روانی، مقایسه و تحقیر و سرزنش كودك و ... .
◀ پیشنهاد مطالعه : چگونه به کودک خود محبت کنیم؟
برنامه های متعددی از آموزش والدین به وجود آمده از جمله برنامه هایی که برای گروه والدین طراحی شده اند و متنی در اختیار والدین قرار می گیرد تا خودشان مطالعه کنند. با این حال، برنامه اصلی هنوز هم به گونه ای تنظیم می شود که درمانگر با هر خانواده کار کند.
HNC مبتنی بر نظریه هایی است که تأکید دارند رفتارهای چالش انگیز از طریق الگوهای ناسازگارانه تعامل خانواده ایجاد و حفظ می شوند و رفتارهای قهرآمیز را تقویت می کنند. این برنامه از الگوی هانف در آموزش پدید آمده است. این الگو بر آموزش مهارت ها به والدین تمرکز می کند از قبیل حضور داشتن، پاداش دادن، نادیده گرفتن با ارائه دستورالعمل های روشن و استفاده مناسب از فن وقت اضافه. این برنامه تربیتی از راهبردهای آموزشی که در نظریه یادگیری اجتماعی وجود دارد نیز استفاده می کند.
HNC با بهبود مهارت های فرزند پروری از طریق الگوبرداری و نقش بازی کردن، به رفتارهای ناسازگارانه توجه می کند. این برنامه جهت کار با خانواده های کودکان ناسازگار 3 تا 8 سال تدوین شده است. این برنامه به طور خاص در نظر دارد تا :
1) تعامل های مثبت و جامعه پسند میان والدین و کودک ناسازگار ایجاد کند.
2) مهارت های والدین در توجه به رفتارهای مثبت، ارائه دستورالعمل های واضح و ارائه پیامدهای یکدست در ازای رفتارهای ضعیف را تقویت می کند.
3) رفتارهای اجتماعی مثبت کودک ناسازگار را افزایش و رفتارهای مشکل ساز را کاهش می دهد.
مدت زمان مورد نیاز برای تکمیل برنامه متفاوت است، زیرا اتمام برنامه بستگی به توانایی مراقبان برای انجام مهارت های خاص دارد. به طور کلی، خانواده ها به 5 تا 14 جلسه که هر یک 75 تا 90 دقیقه طول می کشند نیاز دارند. برای اینکه جلسات بیشترین تأثیر را داشته باشند باید دو بار در هفته برگزار شوند. جلسات همراه با مراحل مناسب برای آموزش هر یک از مهارت ها، چارچوب مشخصی را دنبال می کنند.
کودکان همراه با والدین خود در جلسات شرکت می کنند. اتاق درمان یک محوطه مخصوص بازی دارد که کودک اکثر زمان جلسه در آنجا با والدینش و در حضور درمانگر سپری می کند و والدین به تمرین مهارت با کودک می پردازند. همچنین در طول برنامه، کودک از مهارت های جدید والدین مطلع می شود.
متن اصلی برای این درمان شامل همه ابزارهای لازم برای اجرای جلسات است. در ابتدای هر جلسه در حالی که والدین و کودک بازی می کنند درمانگر به مدت 5 دقیقه استفاده از مهارت های مختلف آموزش داده در طی درمان را با سیستم کدگذاری - رفتاری را ثبت می کند.
زمانی که HNC به طور انفرادی در مورد خانواده به کار برده می شود به عنوان راهبرد پیشگیری سطح سوم محسوب می شود، زیرا مستلزم صرف زمان زیادی از سوی درمانگر است. گرچه تا قبل از درمان، کودکان ناسازگار به تشخیص رسمی نیاز ندارند، اما برای وادار کردن درمانگر به انجام مراقبت مطلوب، رفتارهای ناسازگارانه کودک باید شدید باشند که مداخله های قبلی نتوانسته اند آنها را بهبود دهند.