نوع تغذیه در کودکان دیابتی

مدیریت دیابت در کودکان نیازمند توجه ویژه به رژیم غذایی آن‌ها است. تغذیه مناسب می‌تواند به کنترل سطح قند خون، جلوگیری از عوارض دیابت و بهبود کیفیت زندگی کودکان دیابتی کمک کند. در ادامه به اصول و نکات مهم در تغذیه کودکان دیابتی پرداخته شده است:

1. توازن در مصرف کربوهیدرات‌ها

• کنترل مصرف کربوهیدرات: مهم‌ترین عامل در مدیریت دیابت، کنترل مصرف کربوهیدرات‌ها است. کربوهیدرات‌ها بیشترین تأثیر را بر سطح قند خون دارند.
• انتخاب کربوهیدرات‌های پیچیده: مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل، سبزیجات و حبوبات به جای کربوهیدرات‌های ساده مانند شیرینی‌ها، نوشابه‌ها و نان سفید توصیه می‌شود.
• توزیع یکنواخت کربوهیدرات‌ها: توزیع یکنواخت مصرف کربوهیدرات‌ها در طول روز می‌تواند به پایداری سطح قند خون کمک کند.

2. مصرف مناسب پروتئین

• منابع پروتئینی: مصرف منابع پروتئینی سالم مانند گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب و محصولات گیاهی مانند حبوبات و سویا توصیه می‌شود.
• تأثیر پروتئین بر قند خون: پروتئین‌ها تأثیر کمتری بر افزایش سطح قند خون دارند و می‌توانند به حفظ احساس سیری کمک کنند.

3. مصرف چربی‌های سالم

• انتخاب چربی‌های غیر اشباع: مصرف چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل‌ها و دانه‌ها به جای چربی‌های اشباع و ترانس توصیه می‌شود.
• محدودیت مصرف چربی‌های اشباع: کاهش مصرف چربی‌های اشباع مانند چربی‌های حیوانی، کره و محصولات پخته شده با روغن‌های هیدروژنه می‌تواند به بهبود سلامت قلب و عروق کمک کند.

4. مصرف فیبرهای غذایی

• منابع غنی از فیبر: مصرف مواد غذایی غنی از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات توصیه می‌شود. فیبر می‌تواند به کنترل سطح قند خون و بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کند.

5. مصرف قندهای طبیعی و مصنوعی

• محدودیت مصرف قندهای اضافه شده: کاهش مصرف قندهای اضافه شده مانند شیرینی‌ها، نوشابه‌ها و آب‌میوه‌های صنعتی توصیه می‌شود.
• استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی: در صورت نیاز، می‌توان از شیرین‌کننده‌های مصنوعی به عنوان جایگزین قند استفاده کرد. البته باید مصرف آن‌ها را به مقدار معتدل و تحت نظر پزشک انجام داد.

6. تنظیم وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها

• وعده‌های غذایی منظم: مصرف وعده‌های غذایی منظم و سر ساعت می‌تواند به تنظیم سطح قند خون کمک کند.
• میان‌وعده‌های سالم: مصرف میان‌وعده‌های سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، ماست کم‌چرب و آجیل می‌تواند به حفظ سطح انرژی و جلوگیری از نوسانات قند خون کمک کند.

7. نوشیدنی‌ها

• انتخاب نوشیدنی‌های بدون قند: مصرف آب، چای بدون قند، قهوه بدون شکر و نوشیدنی‌های دیابتی به جای نوشابه‌ها و آب‌میوه‌های شیرین توصیه می‌شود.
• محدودیت مصرف نوشیدنی‌های شیرین: کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین و پرکالری می‌تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند.

نمونه یک برنامه غذایی برای کودکان دیابتی

صبحانه:

• یک کاسه بلغور جو دوسر با میوه‌های تازه و کمی آجیل
• یک لیوان شیر کم‌چرب

میان‌وعده صبح:

• یک سیب یا پرتقال

ناهار:

• ساندویچ مرغ با نان کامل، سبزیجات تازه و یک قاشق چای‌خوری روغن زیتون
• یک فنجان سبزیجات پخته شده

میان‌وعده عصر:

• ماست کم‌چرب با چند برش توت‌فرنگی

شام:

• ماهی کبابی یا پخته شده با سبزیجات بخارپز
• یک فنجان برنج قهوه‌ای

میان‌وعده قبل از خواب:

• یک مشت کوچک بادام یا گردو

از نظر دکتر فرهت مهم‌ترین مشكلی كه در كودكان دیابتی باید مورد توجه قرار گیرد، تنظیم و هماهنگ كردن موادغذایی با انسولین دریافتی است. یكی از اساسی‌ترین نكاتی كه باید در این زمینه برای آن راهكار مناسبی اندیشیده شود، پاسخگویی به این تناقض است كه چگونه یك برنامه‌ غذایی مناسب تنظیم كنیم كه در عین حال كه منجر به كنترل دیابت می‌شود، محدودیتی برای نیازهای تغذیه‌ای كودك كه در سن رشد نیز است، ایجاد نكند.
 برای اینكه دیابت در این كودكان كنترل شود، برنامه غذایی این كودكان باید به گونه‌ای چیده شود كه فقط حدود 10 درصد كمتر از نیاز واقعی خود كالری دریافت كنند. اصولی كه در این برنامه حاكم است، همان اصولی است كه برای كنترل دیابت باید به آن توجه شود. مصرف قندهای ساده باید بسیار محدود باشد یا به‌طوركلی از آن پرهیز شود.

حجم وعده‌های غذایی افراد دیابتی باید کاهش و دفعات آن افزایش یابد.
در صورت نیاز، یك میان‌وعده اضافه برای آخرین ساعت‌های شب در نظر گرفته می‌شود كه معمولا یك نوع میوه است. این برنامه غذایی باید با توجه به دوز و نوع انسولینی كه پزشك تجویز می‌كند، تنظیم شود.
برای نوشتن برنامه غذایی باید از نظرات خود بیمار نیز استفاده كرد تا برنامه‌ای كه داده می‌شود با نیازهای روزمره زندگی كودك و برنامه زندگی‌ او مثل ساعات خواب، ساعات حضور در مدرسه و... مطابقت داشته باشد و این یك نكته بسیار مهم است.
پایه اصلی تغذیه در كودكان دیابتی باید بر مبنای كربوهیدرات‌های پیچیده باشد. بنابراین بیش از 50 درصد كالری دریافتی آنها باید با استفاده از خوراكی‌هایی همچون نان، برنج، ماكارونی و نظیر این مواد تامین شود. متاسفانه خانواده‌ها معمولا كودكان خود را از این مواد تغذیه‌‌ای محروم می‌كنند. كودكان دیابتی از نظر نوع میوه مصرفی خیلی با محدودیت مواجه نیستند ولی در مورد میزان و حجم مصرف باید مراقب باشند و نباید در یك وعده 3 یا 4 میوه میل كنند بنابراین مصرف میوه نیز باید با حساب و كتاب صورت گیرد و هماهنگ با برنامه غذایی باشد.
ترجیح ما این است كه كودكان دیابتی از شیرینی استفاده نكنند ولی كودكان شیرینی را از غذای اصلی بیشتر دوست دارند.
به همین دلیل توصیه ما این است كه كودكان دیابتی اگر هم خواهان استفاده از شیرینی هستند، از شیرینی‌های رژیمی بخورند ولی باید توجه كنند این شیرینی‌ها فقط قندشان رژیمی است و چربی و... آنها رژیمی نیست و باید كالری‌شان محاسبه شود تا بیشتر از نیازشان كالری و انرژی دریافت نكنند.
میزان مجاز مصرف قندهای ساده در این كودكان حدود 5 درصد كل انرژی دریافتی است. وقتی موادی مصرف شود كه دارای شاخص گلایسمی پایین هستند، هم احساس سیری بیشتری ایجاد می‌شود و هم بیمار لذت بیشتری می‌برد و هم قند خونش بهتر كنترل می‌شود.

میوه‌هایی مانند خربزه، انگور، هندوانه و موز نمایه گلایسمی بالایی هستند دارند و باید در مصرف آنها احتیاط كرد. میوه‌هایی مانند هلو، زردآلو، گیلاس و سیب نیز نمایه گلایسمی پایین دارند و مصرف آنها مجاز است. اما از مصرف آبمیوه‌ها باید اجتناب كنند. چون فیبر جدا شده و قندشان بالاست. به‌طور كلی كودكان دیابتی می‌توانند زندگی متعادل و خوبی داشته باشند.

نکات پایانی

تغذیه مناسب و مدیریت صحیح رژیم غذایی کودکان دیابتی می‌تواند به کنترل سطح قند خون و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کند. والدین باید با همکاری پزشک و متخصص تغذیه یک برنامه غذایی مناسب برای کودک خود تنظیم کنند. همچنین، آموزش کودکان درباره اهمیت تغذیه سالم و نحوه انتخاب غذاهای مناسب می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا با دیابت به درستی کنار بیایند و زندگی سالمی داشته باشند.