چرا غذاهای کمکی به کودک بدهیم؟

تغذیه تکمیلی یا شروع غذاهای کمکی برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مرحله زمانی آغاز می‌شود که شیر مادر یا شیر خشک دیگر به تنهایی نمی‌تواند نیازهای تغذیه‌ای کودک را تأمین کند. تغذیه تکمیلی به کودکان کمک می‌کند تا مواد مغذی بیشتری دریافت کنند و مهارت‌های تغذیه‌ای خود را توسعه دهند. در ادامه به بررسی دلایل و فواید غذاهای کمکی برای کودکان پرداخته شده است:

1. تأمین نیازهای تغذیه‌ای بیشتر

• افزایش نیازهای تغذیه‌ای: با رشد کودک، نیازهای تغذیه‌ای او نیز افزایش می‌یابد و شیر مادر یا شیر خشک به تنهایی قادر به تأمین تمام این نیازها نیست. غذاهای کمکی می‌توانند ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز کودک را تأمین کنند.
• جلوگیری از کم‌خونی: غذاهای غنی از آهن مانند گوشت، حبوبات و سبزیجات برگ سبز می‌توانند به جلوگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود آهن کمک کنند.

2. توسعه مهارت‌های تغذیه‌ای

• یادگیری جویدن و بلعیدن: مصرف غذاهای کمکی به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های جویدن و بلعیدن را یاد بگیرد.
• تنوع در طعم و بافت: معرفی غذاهای کمکی با طعم‌ها و بافت‌های مختلف به کودک کمک می‌کند تا به تنوع غذایی عادت کند و پذیرش غذاهای جدید را افزایش دهد.

3. تقویت سیستم ایمنی

• مواد مغذی بیشتر: غذاهای کمکی می‌توانند منابع اضافی از مواد مغذی مانند ویتامین‌های A و C، روی و پروتئین را فراهم کنند که به تقویت سیستم ایمنی کودک کمک می‌کنند.
• آنتی‌اکسیدان‌ها: غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات به کاهش التهاب و تقویت ایمنی کمک می‌کنند.

4. پیشگیری از حساسیت‌های غذایی

• معرفی تدریجی غذاها: معرفی تدریجی و کنترل‌شده غذاهای کمکی می‌تواند به شناسایی و پیشگیری از حساسیت‌های غذایی کمک کند.
• تقویت تحمل غذایی: مصرف غذاهای مختلف در سنین پایین می‌تواند به تقویت تحمل غذایی و کاهش خطر حساسیت‌ها در آینده کمک کند.

5. توسعه عادات غذایی سالم

• تشویق به مصرف میوه‌ها و سبزیجات: غذاهای کمکی به کودک کمک می‌کنند تا از سنین پایین به مصرف میوه‌ها و سبزیجات عادت کند.
• تغذیه متعادل: معرفی غذاهای متنوع به کودک کمک می‌کند تا عادات غذایی متعادلی داشته باشد و از مواد مغذی مختلف بهره‌مند شود.

6. حمایت از رشد و تکامل

• رشد جسمانی: پروتئین‌ها، چربی‌های سالم و کربوهیدرات‌ها به رشد جسمانی کودک کمک می‌کنند.
• تکامل مغزی: مواد مغذی مانند آهن، روی و اسیدهای چرب امگا-3 برای تکامل مغزی و عملکرد شناختی کودک ضروری هستند.

همانطور که کودک رشد می کند و فعالتر می شود, به سنی می رسدکه دیگر شیر مادر به تنهائی برای تامین نیازهای تغذیه ای او کافی نیست. بنابراین غذاهای کمکی برای تامین این کمبود یا فاصله بین نیازهای تغذیه ای او مقادیر فراهم شده از طریق شیر مادر لازم هستند.   

دکتر فرهت انرژی مورد نیاز کودک با افزایش سن کودک, بزرگتر و فعال تر شدن او افزایش می یابد. همچنین نشان می دهد که چه مقدار از این انرژی توسط شیر مادر ( در صورت تغذیه مکرر با شیر مادر ) تامین می شود. از 6 ماهگی به بعد بین کل انرژی مورد نیاز و انرژی فراهم شده از شیر مادر فاصله ای وجود دارد. فاصله بین آهن مورد نیاز و مقدار آهن فراهم شده از شیر مادر و ذخائر آهن عبارتست از مقدار آهنی که باید از غذاهای کمکی جذب شود. همانطور که ملاحظه می شود مقدار آهنی که کودک از شیر مادر دریافت می کند کم است بطوریکه فاصله زیادی بین نیازهای کودک و آهن فراهم شده از شیر مادر بویژه در سال اول عمر وجود دارد.

از نظر دکتر فرهت: نوزادان رسیده با ذخیره آهن کافی برای تامین نیازهایشان در ماههای اولیه متولد می شوند و برای پر کردن این فاصله یا کمبود از ذخائر شان استفاده می نمایند. اما این ذخیره تا 6 سالگی به مصرف می رسد از اینرو:

1- غذاهای کمکی حاوی مقدار زیادی آهن می باشند و برای تامین کمبود آهن از حدود 6 ماهگی مورد نیاز بدن کودک هستند.

2- اگر کمبود اهن تامین نشود کودک به تدریج به کم خونی مبتلا می شود.

3- احتیاج به آهن از 6 تا 12 ماهگی بیشتر می شود و خطر ابتلاء به کم خونی دراین گروه سنی افزایش می یابد.

4- نوزادان نارس و کم وزن در معرض خطر بیشتری برای کمبود آهن هستند زیرا با ذخائر آهن کمتری متولد می شوند و ممکن است زودتر با کمبود آهن مواجه شوند.

معایب زود شروع کردن غذای کمکی چیست؟

1- باعث کاهش مقدار و غلظت شیر مادر که منبع اصلی غذای شیر خوار است می شود.

2- هنوز قدرت بلعیدن کامل نیست.

3- غذا دادن به شیرخوار درحالت خوابیده خطرناک است.

4- باعث عفونت و در نتیجه افت رشد خواهد شد.

5- سازگار نبودن دستگاه گوارشی شیر خوار برای جذب غذاهایی غیر از شیر.

6- غذاهای رقیق و غیر مغذی معده شیر خوار را پر می کند بدون آنکه انرژی او را تامین نماید.

بنابر تشخیص سازمان جهانی بهداشت و یونسیف زمان اصلی کاهش رشد در سنین 6 تا 18 ماهگی است یعنی زمانی که اکثر کودکان هنوز هم از شیر مادر استفاده می کنند و غذای آنها از غذای نرم مخصوص به غذای خانواده تغییر می یابد. دراین دوران بجای قطع شیردهی باید مادران را تا حد ممکن به تداوم شیر دهی تشویق نموده و توصیه می کنیم که تغذیه با شیر مادر در کنار سایر غذاها همچنان ادامه یابد, زیرا ما نمی خواهیم مقدار شیری را که شیر خوار دراین مدت دریافت می کند کاهش دهیم بلکه علاقمند هستیم که غذای کمکی به نحوی آغاز شود که مصرف شیر مادر را تقویت نماید.

 برای رسیدن به این هدف چه اقداماتی انجام دهیم؟

1- غذای کمکی بلافاصله از پایان 6 ماهگی آغاز شود.

2- شیر خوار بطور مکرر برحسب نیاز و تقاضای او حتی در شب با شیر مادر تغذیه شود.

3- شیر خواران از 6 ماهگی تا پایان 8 ماهگی 2-3 بار در هر روز با غذای کمکی تغذیه شوند.  

4- شیرخواران از 9  تا 11 ماهگی4-3 بار در روز با غذای کمکی تغذیه شوند.

5- شیرخواران 12  تا 24  ماهگی 5-4 بار در روز با غذای کمکی تغذیه شوند.

در عین حال در شرایط خاصی ممکنست لازم شود تغذیه تکمیلی را زودتر یعنی از 4 ماهگی شروع نمائیم.

 این شرایط عبارتند از :

1-علیرغم سالم بودن شیرخوار و شیر خوردن مکرر، وزن گیری شیرخوار خوب نباشد.

2- شیرخوار قادر به نگهداری سر بطور کامل باشد.

3- هنگام بردن قاشق به دهان, دهان خود را باز کند.

4- وقتی بعلت سیری دهان خود را می بندد، بزور باو غذا ندهند.

از طرفي تاخير در شروع تغذيه كمكي خطرناك است زيرا :

1- شیرخوار غذاهاي اضافي مورد نياز را دريافت نمي كند.

2- رشد كودک كند و يا متوقف مي شود.

خطر ابتلاء به سوء تغذيه و ريز مغذي ها افزايش مي يابد.

نکات پایانی

شروع غذاهای کمکی در کنار شیر مادر یا شیر خشک به تأمین نیازهای تغذیه‌ای کودک، توسعه مهارت‌های تغذیه‌ای، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از حساسیت‌های غذایی کمک می‌کند. توصیه می‌شود که تغذیه تکمیلی از حدود شش ماهگی آغاز شود و به تدریج انواع مختلفی از غذاها به رژیم غذایی کودک اضافه شود. والدین باید با دقت و توجه به نیازها و واکنش‌های کودک، فرآیند تغذیه تکمیلی را مدیریت کنند و در صورت نیاز با پزشک کودک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.