بیماری های شایع در مدارس
تاریخ: جمعه 6 دی 1398 00:00
بیماری های شایع در مدارس
هر سال با بازگشایی مدارس و فرارسیدن زمستان، انواع بیماری ها به ویژه برای کودکان دبستانی از راه می رسد. سردشدن هوا و تجمّع تعداد زیادی از دانش آموزان در محیط مدرسه، زمینه را برای فعّالیت انواعی از جانداران ذرّه بینی که در اثر هوای سرد و عدم رعایت بهداشت به سرعت تکثیر می یابند، فراهم می کند.
بسیاری از والدین از این که فرزندان آن ها به ویژه در سال های اوّلیه ی مدرسه به طور مرتّب بیمار می شوند، ابراز نگرانی می کنند؛ اگرچه برای تکامل سیستــم ایمنی، لازم است کودک با انواع میکروب ها برخورد داشته باشد تا سیستم ایمنی اش بتواند آن ها را شناسایی کرده، به تدریج در برابر آن ها مقاوم گردد؛ اما از طرف دیگر، بسیاری از بیماری ها باعث به تأخیرافتادن رشد استعدادها و قابلیت های جسمی و روحی دانش آموزان می شود و گاه به ناتوانی و بی استعدادی آنان منجر می گردد. در این میان، بیماری های واگیردار شایع در مدارس، به دلیل آن که به سرعت در میان دانش آموزان و از آن جا به خانواده های شان منتقل می گردد، خیلی زود می تواند به شکل اپیدمی های مرگ بار و گسترده ای درآید که بخش عظیمی از بودجه و نیروی کار کشور را به خدمت می گیرد؛ لذا آگاهی خانواده ها، به ویژه مادران، از انواع این بیماری ها، نقش به سزایی در کاهش تعداد ابتلا به آن ها خواهد داشت.
در حال حاضر، شایع ترین بیماری های واگیردار در سنین مدرسه عبارتند از: بیماری های سرماخوردگی، آنفولانزا، گلودرد چرکی، آبله مرغان، شپش سر، انگل های روده ای، بیماری های اسهالی، هپاتیت ویروسی، سرخجه، گال، کچلی و عفونت های ادراری که بسته به آب و هوا و منطقه ی جغرافیایی ممکن است از میزان شیوع متفاوتی برخوردار باشد؛ بنابراین، آن چه که بیش تر درباره ی این گونه بیماری ها در مدارس، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مسـری بودن آن ها و پس از آن، رعایت کردن بهداشت از سوی تک تک خانواده هاست.
سرماخوردگی
سرماخوردگی، عفونت حاد قسمت های فوقانیِ مجاری تنفسی است که با انواع مختلفی از ویروس ها می تواند پدیدار شود. کودکان زیر پنج سال، بیش از همه به این بیماری مبتلا می شوند و ممکن است به طور متوسط، سالانه شش تا هفت بار سرما بخورند. این میزان در ده تا 15 درصد کودکان به دوازده بار نیز می رسد. خستگی مفرط، مکان های شلوغ و بهداشت نامناسب از جمله دیگر عواملِ زمینه ساز عفونت هستند.
کودکان بزرگ تر از سه سال و بالغین، کم تر تب می کنند. اگر ترشح های چرکی از بینی باشد و علایم بیش از ده روز طول بکشد، ممکن است سینوزیت ایجاد شده باشد. علایم سینوزیت حاد در کودکان بزرگ تر و بالغین، شامل: درد صورت و دندان، سردرد و تب است. گاهی در کودکان کم سن وسال تر ممکن است این علایم نباشد یا با علایمی چون: ترشح پشت حلق همراه با سرفه، صاف کردن سینه و بوی بد دهان همراه باشد.
بیماری دیگری که از نظر علایم بسیار شبیه به سرماخوردگی است، آنفولانزا است که با دقّت زیاد شاید بتوان این دو بیماری را از هم جدا کرد. برای مثال، تب و درد ماهیچه ای، اغلب نشانه ی آنفولانزا و آبریزش بینی، احتقان و سرفه، حاکی از ویروس سرماخوردگی است. از طرف دیگر، نشانه های سرماخوردگی و آلرژی نیز می تواند مشابه باشد. عطسه های پیاپی و پشتِ سر هم، اغلب نشانه ی آلرژی است. سرماخوردگی اغلب بین هفت تا ده روز طول می کشد و علایمی مثل گلودرد، تب، بی اشتهایی و به ویژه سابقه ی تماس با کودکان سرماخورده را دارد؛ اما آلرژی بسته به نوع عامل حساسیت زا و تماس کودک با آن می تواند حاد، فصلی، دایمی یا دوره ای باشد. گاهی با آسم، احتقان بینی، حمله های عطسه، ترشح های رقیق و زیاد بینی، خارش بینی و چشم ها، گوش، کام و اشک ریزی همراه است. ترشح های پشتِ بینی ممکن است باعث تلاش های مکرر برای صاف کردن گلو یا سرفه های شبانه یا خشونت صدا شود. اغلب در این کودکان، ورم اطراف چشم ها به همراه ورم پلک ها یا التهاب ملتحمه دیده می شود.
شایع ترین عارضه ی سرماخوردگی، عفونت گوش میانی و نیز عفونت سینوس ها و بیماری حاصل از آن به نام «سینوزیت باکتریایی» است؛ بنابراین اگر آبریزش بینی ادامه داشت، سرفه ی روزانه ی پایدار و بدون بهبودی، بیش تر از ده تا چهارده روز طول بکشد یا اگر علایم شدیدتر درگیری سینوس ها، مانند تب بالای 5/38 درجه، درد یا تورم صورت باشد، باید دوباره به پزشک مراجعه کرد؛ چراکه ممکن است ابتلای به سینوزیت مطرح باشد.
درمان: از آن جا که بسیاری از علایم اوّلیه ی بیماری ها درست شبیه سرماخوردگی است، (مانند برخی از بیماری های ویروسی هم چون سرخک، آبله مرغان و سرخجه) تشخـیص بیماری را باید به عهده ی پزشک گذاشت تا با وجود سایر بیماری ها، درمانِ سریع و به موقع انجام شود. برای سرماخوردگی هیچ گونه درمان خاصی نیست؛ بلکه هدف اصلی، کاهش شدّت علایم و تخفیف نشانه های بیماری است. استراحت کافی، مصرف مایع های گرم و آب میوه های تازه و رژیم غذایی مناسب، به شکل منقسم (تعداد وعده های بیش تر با حجم کم در هر وعده) توصیه می شود. باید از گرم شدن بیش از حد و لرزیدن بیمار جلوگیری کرد. هوای منزل، بسیارخشک و بسیارگرم نباشد و لباس بیمار، بسیارکم و بسیارزیاد نباشد. قرص ها و شربت های سرماخوردگی چون آنتی هیستامین ها، دکونژستان ها و ترکیب های آن ها را دارند، به دلیل عوارض و بی فایده بودن، برای کودکان زیر شش سال توصیه نمی شود. در موارد ابتلا به سرماخوردگی بدون عارضه، تب خفیف اغلب دیده می شود و نیازی به تب برها نیست؛ هرچند استامینوفن می تواند علایم گلودرد را در کودکان، تخفیف دهد.
باید توجه داشت که در عفونت های تنفسی فوقانی، از دادن آسپرین به کودکان خودداری شود؛ زیرا اگر علت آن ویروس آنفولانزا باشد، شانس ابتلا به «سندرم رای» افزایش می یابد. استفاده از آنتی بیوتیک ها در سرماخوردگی، هیچ وقت بی عارضه نیست. از داروهای ضدباکتری نیز تنها باید زمانی استفاده کرد که سینوزیت، عفونت گوش یا دیگر عفونت ها پدید آمده باشد.
در طول مدّت بیماری، باید از نوشیدن قهوه، چای پررنگ و نوشابه های کولا که حاوی کافئین هستند خودداری کرد؛ زیرا این نوشیدنی ها به علّت داشتن کافئین، آب زیادی را از بدن دفع کرده و در نهایت، بدن بیمار، دچار کم آبی می شو د. هم چنین از قرارگرفتن کودک در معرض گردوغبار و دود سیگار به شدّت پرهیز شود؛ زیرا این عوامل باعث تحریک بیش تر مجاری هوایی شده و سرفه های بیمار را تشدید می کند. هم چنین خطر ابتلای کودک به ذات الریه را افزایش می دهد.
رژیم غذایی: کمی کره یا روغن بیش تر به غذای کودک اضافه کنید تا بتواند انرژی ازدست رفته ی او را جبران کند. تعداد دفعه های تغذیه ی کودک را به دلیل کاهش اشتهای کودک، افزایش دهید و غذاهای شُل، مثل: سوپ، آش و فرنی که احتیاج به جویدن ندارد، به او بدهید. استفاه از مایع های فراوان، نظیر: آب، شیر، آب میوه و چای کم رنگ باعث می شود ترشّح های سینه رقیق تر شده و بیمار، سریع تر بهبود یابد.
آنفولانزا
آنفولانزا نیز نوعی بیماری حاد تنفسی است که در اثر عفونت با ویروس های آنفولانزا رخ می دهد. این بیماری، راه های تنفسی فوقانی و تحتانی را درگیر می کند و باعث ایجاد همه گیری هایی با شدت های متفاوت می گردد. راه های انتقال بیماری و دوران نهفتگی مانند سرماخوردگی است. زمان انتقال بیماری از 24ساعت قبل از شروع علایم، تا زمان بهبودی کامل است.
بیماری آنفولانزا با بروز ناگهانی علایم عمومی، مثل: سردرد، تب، لرز، ضعف و بی حالی، همراه با نشانه های تنفسی، به ویژه سرفه و گلودرد مشخص می شود. در بسیاری از مواقع، بروز بیماری ناگهانی است؛ با این حال، ممکن است از یک بیماری تنفسی خفیف بدون تب؛ مشابه سرماخوردگی (با بروز ناگهانی یا تدریجی) تا علایم و نشانه های شدید، متغیر باشد.
دمای بدن در عرض 24ساعت اولیه ی بیماری به سرعت افزایش می یابد و در عرض دو تا سه روز بعد کم کم قطع می شود. هرچند گاهی تب ممکن است تا یک هفته هم طول بکشد؛ اما ادامه یافتن تب، بیش از پنج روز در یک آنفولانزای بدون عارضه غیرمعمول بوده و نیاز به بررسی های بیش ترِ پزشک دارد. بیماران، احساس تب داربودن و لرز را بیان می کنند؛ اما لرزش واقعی کم تر اتفاق می افتد. سردرد عمومی، محدود به پیشانی است که اغلب مشکل ساز است. دردهای پراکنده ی عضلانی و مفصلی نیز ممکن است رخ دهد.
بسیاری از بیماران، گلودرد یا سرفه ی پایدار دارند که ممکن است یک هفته یا بیش تر طول بکشد و اغلب با احساس ناراحتی در زیر جناغ سینه همراه است. علایم و نشانه های چشمی، شامل: درد در حین حرکت های چشم، ترس از نور و احساس سوزش در چشم هاست. در اوایل بیماری، بیمار گُرگرفته به نظر می رسد و پوستش گرم و خشک است. معاینه ی حلق ممکن است با وجود گلودرد شدید، طبیعی باشد، اما پرخونی و قرمزی غشاهای مخاطی حلق و بینی در برخی موارد خواهد بود. ممکن است تورم غدد گردنی نیز به طور خفیف دیده شود. علایم ظاهری آنفولانزا در کودکان نیز شبیه بزرگ سالان است؛ اما اطفال ممکن است تب شدیدتر و علایم گوارشی (تهوع، استفراغ و اسهال) بیش تری داشته باشند. تشنجِ ناشی از تب نیز گاهی ممکن است رخ دهد.
عوارض بیماری: عفونت آنفولانزا، حساسیت بیماران را به عفونت ثانویه ی باکتریایی بیش تر می کند. این امر سبب انتقال بیش تر عوامل بیماری به قسمت های تحتانی دستگاه تنفسی و افزایش ترشح های مخاطی می گردد؛ لذا پس از بهبود شرایط بیماری، پس از دو تا سه روز، بیماری تنفسی باکتریایی ثانویه با بروز مجدد تب و علایمی شامل سرفه و خلط چرکی ممکن است بروز کند که باید به سرعت با تجویز پزشک، تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار گیرد.
دیگر عوارض، شامل وخیم شدن بیماری های مزمن ریوی و عود برونشیت مزمن و آسم است. سینوزیت و عفونت گوش میانی اغلب در کودکان ممکن است با آنفولانزا دیده شود. توصیه می شود برای پایین آوردن تب در کودکانی که علایمی شبیه آنفولانزا دارند، از ترکیب های آسپرین استفاده نشود.
درمان: در موارد بدون عارضه ی آنفولانزا، درمان با استفاده از استامینوفن و براساس علایم، برای رهایی از سردرد، درد عضلانی و تب انجام می شود. در بیش تر مواردی که نیاز به مداخله ی پزشکی است، بیمار دارای تب 38 الی 41 درجه ی سانتی گراد است. چون سرفه اغلب خود محدودشونده است، درمان با مهارکننده های سرفه عموماً کاربرد ندارد؛ اما ترکیب های حاوی کدئین را در مواردی که سرفه مشکل ساز است ممکن است پزشک تجویز کند. بیماران، به ویژه کودکان را باید به استراحت و استفاده ی زیاد از مایع ها در طی دوره ی حاد بیماری تشویق کرد. درمان های اختصاصی ضدویروسی، هم چنین داروهای ضدباکتری را، پزشک تجویز کرده و باید طبق دستور مصرف شود.