علت شیوع سنگ کلیه کودکان + روش های درمانی

میزان ابتلای کودکان به سنگ کلیه از بزرگ سالان کمتر است؛ اما عواملی مانند ارث، مشکلات متابولیکی و مصرف کم مایعات ازجمله عواملی است که فرد را در معرض ابتلا به این بیماری قرار می دهد.

شیوع سنگ کلیه در کودکان:

امکان اینکه هر فردی در طول عمرش دچار سنگ کلیه شود امری طبیعی است که از این قاعده کودکان و حتی نوزادان هم استثنا نیستند. سنگ کلیه در کودکان همانند بزرگ سالان در این چند سال اخیر شیوع بیشتری پیدا کرده است. هر چند آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد؛ اما می توان از تعداد مراجعاتی که داریم به این موضوع پی ببریم که تعداد مبتلا در چند سال اخیر ١٠برابر شده است. اگر بخواهیم براساس مشاهده های بالینی، آماری در این زمینه ارائه کنیم باید بگوییم که سنگ کلیه در شیرخواران و کودکان نسبت به ٢٠سال گذشته ١٠برابرشده است.

کلیه و کارکرد دستگاه ادراری در کودکان :

دستگاه ادراری شامل دو کلیه، دو حالب، یک مثانه و یک مجراست. ادرار را کلیه ها تولید کرده و از طریق لوله های باریکی به نام حالب به مثانه انتقال می یابد. سپس ادرار درون عضوی بادکنکی شکل عضلانی، به نام مثانه ذخیره می شود. به دنبال پر شدن از ادرار، مثانه به مغز پیام ارسال می کند و سپس مغز تصمیم می گیرد چه زمان ادرار کردن شروع شود. در هنگام ادرار کردن، ادرار از طریق مجرا تخلیه و در این حین مثانه منقبض شده و دریچه ادراری شل می شود. اگر سطح مواد تشکیل دهنده سنگ های ادراری از حد اشباع رد شود، سنگ ادراری تشکیل می شود. این سنگ ها به دلایل مختلفی که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد تشکیل می شود و براساس اینکه سنگ در کدام قسمت از دستگاه ادراری تشکیل شده اند، نامیده می شوند. در چنین حالتی کودک برای دفع ادرار با مشکل و دردروبه رو ست.

علت سنگ کلیه در کودکان :

در خصوص عامل ایجاد سنگ در این کودکان می توان عوامل مختلفی را نام برد. هرچند که میزان ابتلای کودکان به سنگ کلیه از بزرگ سالان کمتر است؛ اما عواملی مانند ارث، مشکلات متابولیکی و مصرف کم مایعات ازجمله عواملی است که فرد را در معرض ابتلا به این بیماری قرار می دهد. در برخی از موارد عفونت دستگاه ادراری سبب ایجاد سنگ ها مختص ادرار عفونی هستند و در ادرار عفونی رشدمی کنند.

نوزادان نارس در معرض سنگ کلیه :

همچنین تحقیقات نشان داده است که نوزادان و کودکانی که با سن جنین کمتر از ٣٢هفته به دنیا آمده اند، کودکانی هستند که نارسایی ریوی دارند. نوزادانی که دچار اختلالات رشد هستند، کودکانی که به هر دلیلی مصرف دارو یا بستری در بیمارستان داشته اند نیز بیشتر در معرض تشکیل سنگ های کلیه هستند. به همین دلیل این گروه از کودکان و نوزادان باید بعد از مرخص شدن از بیمارستان و طی شدن دوره نقاهت زیر نظر پزشک باشند و آزمایش و سونوگرافی های لازم را انجام بدهند تا در صورت بروز کوچک ترین علائم درمان برای آن هاشروع شود.

این اختلال سبب تشکیل سنگ کلیه کودکان میشود می شود:

درخصوص اختلالات متابولیکی که شایع ترین نوع علت تشکیل سنگ در کودکان است می توان اشاره کرد که دفع بیش ازحد کلسیم از طریق ادرار موجب چنین حالتی است. از سایر اختلالات متابولیک در کودکان که آن ها را مستعد ابتلا به سنگ کلیه می کند عبارت اند از نقص آنزیمی در شکستن اگزالات و دفع بیش از حد سیستین از ادرار است.

عوامل در ایجاد سنگ کلیه کودکان را بشناسید

هنگامی که یک بزرگ سال دچار سنگ کلیه می شود باتوجه به اطلاعاتی که دارد می تواند برای درمان به موقع اقدام کند؛ اما ازآنجایی که نوزادان و کودکان چنین آگاهی ندارند و زبان رسایی هم برای بیان مشکلات خود ندارند این وظیفه مادران است که به دقت سلامت فرزندشان را زیر نظر بگیرند و با کوچک ترین علائم خطر برای درمان آن ها اقدام کنند. بدین منظور لازم است مادران عوامل خطر را در سنگ های ادراری به خصوص سنگ کلیه بشناسند که بتوانند به موقع اقدام کنند. عوامل خطر در سنگ ادراری کودکان عبارت اند از: حجم کم ادرار، مصرف بالای نمک، مصرف بیش از حد فست فود، مصرف نوشابه، عفونت های ادراری، مثانه عصبی و سابقه خانوادگی یا همان جنبه ارث و ژنتیک.

باید توضیح داد که سابقه خانوادگی یا ارث به این معنا نیست که اگر مادر یا پدری دچار سنگ های ادراری بوده اند که شایع ترین آن ها سنگ کلیه است، نوزادشان هم به طور حتم دچار این مشکل می شود؛ بلکه شانس ابتلا در این نوزادان کمی بیشتر از هم سن وسال هایشان است.

هنگامی که مصرف میزان مایعات در کودکان کم شود املاحی که در ادرار دفع می شود غلظت بالاتری از حد معمول دارد در این مرحله املاح به حد اشباح رسیده به همین دلیل سنگ یا شن ریزها در کلیه ها تشکیل می شوند.

علائم سنگ کلیه در کودکان :

شیرخشک و سنگ کلیه
با توجه به اینکه شیرخواران نمی تواند درد خود را بیان کنند؛ اما علامت هایی مانند بی قراری های شدید که با قولنج اشتباه می شود، دل درد، استفراغ، مشاهده بلور یا شن در ادرار کودک، ادرار قرمز یا نارنجی و درصورتی که کودک قادر به صحبت کردن باشد از درد شکم و پهلو شکایت می کند.

تشخیص سنگ کلیه کودکان

انجام سونوگرافی و آزمایش بهترین راه تشخیص سنگ کلیه است .

تشخیص دقیق تر سنگ کلیه کودکان:

نوع سنگ ها در کودکان تنوع بیشتری دارد به همین دلیل باید با آزمایش نوع آن را تشخیص داد؛ اما به طور کلی تشکیل سنگ های درشت در کودکان بالای دو سال و ایجاد شن های یا سنگ های ریز در شیرخواران شیوع بیشتری دارد. در حال حاضر بهترین راه تشخیص آن، انجام سونوگرافی و آزمایش برای تشخیص نوع سنگ و علت ایجاد آن است. خوشبختانه دستگاه های تشخیصی سونوگرافی از درجه تشخیص خوبی برخوردار بوده و می تواند درست تشخیص بدهد.

شاید بتوان گفت یکی از دلایلی که سبب شده است آمار مبتلایان در نوزادان و کودکان بیشتر از گذشته شود، وجود دقت خوب دستگاه سونوگرافی است که کوچک ترین سنگ ها را هم تشخیص می دهد. البته گاهی نیز به دلیل همین قدرت زیاد دستگاه ها وجود چربی هایی که در کلیه تجمع می کنند سنگ تشخیص داده می شود که با بررسی ها بیشتر این ابهامبرطرف می شود.

در تحقیقاتی که به منظور چگونگی تشخیص و اطلاع والدین از سنگ کلیه نوزادان و کودکشان انجام شده، دریافتیم که بیشتر تشخیص آن ها به صورت اتفاقی بوده است. به عبارت دیگر والدین کودک را به دلیل دیگری مانند بی قراری یا کولیت نزد پزشک برده اند؛ اما در سونوگرافی های انجام شده مشخص شده است که علت، سنگ در مجاری ادراری یا کلیه است.

سنگ ها در کودکان گاه خودبه خود دفع می شوند:

قبل از درمان باید اشاره کنیم که در مواردی این سنگ ها بدون درمان خاصی قبل از ٢تا٣ سالگی حل و دفع می شوند. به طورکلی ٩٥درصد از سنگ هایی که کودکان به آن مبتلا می شوند از طریق درمان های متداول برطرف می شوند، ٤درصد از طریق سنگ شکن و آندوسکوپی جراحی درمان می شوند و فقط یک درصد به جراحی نیاز دارند. درصورتی که سنگ ها در کلیه بزرگ یا تعداد آن ها زیاد باشد ابتدا سنگ ها به وسیله مداخلات پزشکی به قطعه های کوچک تر تبدیل می شوند که کودک بتواند بهتر دفع کند.

تغذیه در کودکان مبتلا به سنگ کلیه:

نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند در صورتی که با همان شیر سیر می شوند و برایشان کافی است آن را ادامه بدهند تا حجم ادرار بیشتر شود. اگر حجم شیر مادر کافی نیست یا سنگ سازی کلیه زیاد و ادرار غلیظ است می توان در کنار شیر مادر از شیرخشک استفاده کرد و در صورتی که باز هم حجم ادرار تغییر نکرد می توان از آب جوشیده سرد شده در فواصل بین شیردهی استفاده کرد.

در کودکانی که بزرگ تر هستند می توان در صورت سنگ سازی کلیه از مداخلات دارویی هم کمک گرفت. کودکانی که از این سنین دچار سنگ کلیه می شوند به طبع مصرف داروها می تواند سبب بی اشتها، فشارخون، کم خونی را برای آن ها به دنبال داشته باشد همچنین این داروها بر رشد کودک و رشد استخوانی اش هم تاثیرگذار است. از سوی دیگر در کودکان بزرگ تر که تشخیص و درمان به موقع و به هنگام نبوده است و به کلیه ها آسیب فراوانی وارد می شود. حتی گاهی شاهد ازکارافتادن کلیه هستیم که به دلیل فشار و کاهش کارکرد در مواردی دیالیز برای کودک تجویز می شود که دردهای ناشی از آن کودک را آزار می دهد و در نهایت سبب ازکارافتادگی کلیه ها می شود.

پیشگیری از سنگ کلیه کودکان را جدی بگیرید:

تاکید همواره اصلاح سبک زندگی و تغذیه است؛ اما متاسفانه در برخی موارد ابتلا فرد اجتناب ناپذیر است به دلیل مصرف داروها که برای بیماری خاصی مصرف می کند؛ اما به والدین توصیه می کنیم نوشیدن مایعات زیاد در طول روز نوشیده را به کودکانشان آموزش دهند.

پرسش های رایج در خصوص سنگ کلیه کودکان:

- درخصوص ممنوعیت مصرف کلسیم در کودکانی که سنگ کلیه دارند باید اشاره کنیم که برخلاف تصور عموم مردم که مصرف کلسیم را محدود می کنند. این در حالی است که مصرف نکردن کلسیم می تواند سبب تشکیل سنگ های به مراتب سخت شود.

- گروهی از والدین هم در خصوص کیفیت آب می پرسند، در پاسخ به گروه باید گفت، کمیت آب نوشیدن مهم است اینکه در طول روز کودک مایعات به اندازه کافی مصرف کند و فعالیت مناسبی داشته باشد؛ زیرا تحرک نداشتن و داشتن فعالیت بدنی کم می تواند از عوامل زمینه ساز سنگ کلیه باشد.

- تعداد پوشک هایی که کودک در طول روز خیس می کند و حجم ادرار دفع شده می تواند ازجمله علائم وجود سنگ باشد. به یاد داشته باشید کودکانی که کمتر از ٤پوشک خیس می کنند و حجم ادرارشان کم است در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند.