بهترین راه پیشگیری از تولد نوزاد نارس، مراقبت از مادر باردار و حفظ سلامت او می باشد.

مادر باردار باید رژیم غذایی مناسب داشته باشد. از مصرف مواد مخدر و الکل و دخانیات خودداری کند.

اگر درد زایمان در خانم بارداری زودتر از موعد مقرر فرا رسید، باید سریعا به پزشک خود اطلاع دهد و در صورت صلاحدید پزشک، زایمان را با متوقف کردن انقباض های رحم به تعویق بیندازد.

دکتر محمد زنوزی راد روز یکشنبه در نشست با خبرنگاران به مناسبت روز جهانی نوزاد نارس (۱۷ نوامبر) اظهار داشت: یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی سطح سلامت در یک کشور، مرگ و میر زیر پنج سال است.

حدود ۷۰ درصد مرگ و میر کودکان در جهان زیر یک سال است، عوارضی که در دوره نوزادی وجود دارد.

وی بیان داشت: در ایران نارسی نوزادان بیشتر در مناطق محروم و کم برخودار شایع است که اگر رها شوند آسیب می رساند.

سالانه ۱۵ میلیون نوزاد نارس در دنیا متولد می شود. نوزاد نارس حداقل سه هفته زودتر از تکمیل ۳۷ هفته به دنیا می آید.

عواملی مانند سابقه نارسی در زایمان قبلی ،۲ یا چند قلو بودن مادران ، بارداری با فناوری ، لقاح خارج رحمی، فشارخو ن و دیابت مادر، استرس ها و سابقه سقط مکرر از جمله عوامل تولد نوزادان نارس شناخته شده است .

به گفته دکتر زنوزی راد ، اقدامات بهداشتی و پایشی به کاهش تولد نوزادان نارس کمک می کند.

مشکلات تنفسی ، قلبی عروقی ، مغزی ، مشکل در کنترل حرارت بدن، مشکلات گوارشی، خونی ، متابولیک مانند قند خون و کلسیم پایین ، کاهش ایمنی بدن از پیامدهای تولد نارس است.

همچنین فلج مغزی یکی دیگر از عوارض تولد نوزاد نارس است ضمن آنکه اختلالات یادگیری را باید به این مشکلات اضافه کرد.

اشعه ها ، مواد غدایی ناسالم و محیط آلوده می تواند اختلال در دی ان ای جنین ایجاد کند به طوری که باعث بروز رفتارهای بد در کودکان می شود.

خطر بعدی اینکه عوارض نارسی قابل انتقال به نسل بعدی است، همچنین استرس مادری باعث تغییرات ژنتیک در جنین می شود.

رئیس انجمن پزشکان متخصص کودکان البرز گفت : اگر دوران بحرانی تا قبل از سه سالگی را تشخیص دهیم احتمال اینکه درمان کامل کنیم و کودک بهبود کامل بیابد زیاد است.

نوزادان پر خطر نوزادانی هستند که در زمان تولد زیر یک کیلو و ۵۰۰ گرم هستند.

تولد نوزادان زود تر از موعد طبیعی یکی از مهم ترین دغدغه ها و نگرانی های زوج ها به ویژه مادران جوانی است که در انتظار تولد فرزندشان به سر می برند و این تولد زودهنگام نوزاد و تکامل نیافتن اندام های او از جمله مهم ترین عوامل بروز این نگرانی است زیرا مقاومت و ایمنی بدن نوزاد را در برابر بیماری ها و عفونت های احتمالی به حداقل می رساند و در شرایطی خاص خطر مرگ را نیز برای نوزاد به همراه دارد.

بر اساس مطالعات درصدی از نوزادان به جای تولد در زمان طبیعی، قبل از موعد طبیعی متولد می شوند. این نوزادان که در گروه نوزادان نارس قرار می گیرند در مقایسه با نوزادان دیگر در هفته اول تولد ۶ برابر و در سال اول تولدشان ۳ برابر نوزادان معمولی با خطر آسیب پذیری و مرگ روبه رو هستند. احتمال ابتلا به مشکلات و اختلال های تنفسی در این نوزادان زیاد است. تنظیم دمای بدن نوزادان نارس در مقایسه با نوزادان طبیعی سخت تر است و این گروه ممکن است در روند رشد مغزی شان با مشکل روبه رو شوند. از این رو زایمان زودرس می تواند عوارض متعدد و نگران کننده ای برای والدین نوزاد به همراه داشته باشد .
تولد زودرس در سه چهارم موارد مرگ و مير نوزادان و نيمي از موارد اختلالات نورولوژيک در کودکان مقصر است. خطر مشکلات مرتبط با تکامل دستگاه عصبي و بيماري هاي ناتوان کننده در کودکان با سابقه تولد زودرس به مراتب بيشتر از سايرين است. سن بارداري به طور معکوس با خطر مرگ و مير نوزادان در ارتباط است. مرگ و مير نوزادان به ميزان قابل توجهي در نوزاداني که پيش از هفته 32 بارداري متولد شده اند بالاتر است. متاسفانه با وجود پيشرفت هاي اخير در مراقبت هاي مامايي و نوزادي، شيوع تولدهاي زودرس رو به افزايش است. طي دو دهه گذشته شمار تولدهاي زودرس 20درصد افزايش داشته و بيشتر اين موارد بين هفته هاي 34 تا 36 بارداري اتفاق افتاده اند. علل زايمان و تولد زودرس هنوز دقيقا مشخص نيستند. احتمالا ترکيبي ازعوامل ژنتيکي و محيطي مطرح هستند. نژاد غير سفيد، فواصل کم بين بارداري ها، استرس فيزيکي يا رواني مادر و لاغري مفرط او، از اين عوامل هستند. بيماري هايي نظير واژينوز باکتريايي، عفونت هاي داخل رحمي، عفونت هاي غيرزنانه، جراحي شکمي در مادر، اختلالات اندوکرين مادر، چندقلويي، طول سرويکس کوتاه تر از 3 سانتي متر، سيگار، ناهنجاري هاي رحمي و جفت سرراهي در شروع زايمان و تولد زودرس مقصر شناخته شده اند.

زایمان زودرس و علائم آن :

به تولد بین هفته های 22 تا 37 بارداری زایمان زودرس گفته می شود. اگر چه علت آن دقیقا مشخص نیست ولی عوامل زیر نقش اساسی در زایمان زودرس دارند :
*عفونت های واژینال بخصوص باکتریال: مواد ترشح شده از باکتریها باعث پاره شدن کیسه آب می شود و گاهی ورود باکتری به مایع آمنیوتیک باعث زایمان زودرس می شود.
*ناهنجاری در رحم
*مشکلات جفت مانند جفت سر راهی و کندگی جفت
*بزرگی بیش از حد رحم مانند چند قلویی و افزایش مایع آمنیوتیک
*برخی بیماریها مانند دیابت ,ژنژویت (عفونت لثه شدید) ، لوپوس، آسم شدید, هپاتیت, بیماریهای روده, عفونت کلیوی ,عفونت ریوی, ضربه به شکم, جراحی شکم مانند آپاندیس در بارداری
تعدادی از ریسک فاکتور ها:
سن کمتر از ۱۸ یا بیشتر از ۳۵
قد کوتاه
سابقه قبلی از زایمان زودرس
حاملگی دو قلو و یا چند قلو
وزن کم قبل از حاملگی
مصرف سیگار ,الکل, کوکائین در حاملگی
خونریزی واژینال در بیش از یک تریمستر
فاکتور های ژنتیکی
کار سخت و طولانی مدت
*همچنین برخی مطالعات نشان داده که استرس زیاد باعث تولید هورمونهایی می شود که انقباضات رحم را بیشتر کرده و منجر به زایمان زودرس می شود. افسردگی و استرس از جمله شایع ترین عوامل خارجی است که موجب بروز زایمان زودرس می شود. براساس نتایج تحقیقات، مادرانی که دوران بارداری خود را با نگرانی، افسردگی و استرس پشت سر می گذارند احتمال بروز این اختلال را در نوزادشان افزایش می دهند چرا که این حالات روحی موجب افزایش هورمون استرس در زنان باردار می شود و احتمال زایمان زودرس را در آن ها بالا می برد. شب بیداری، شب کاری، تنش ها و فشار کاری زنان باردار در برخی از مشاغل مانند پرستاری نیز می تواند احتمال بروز این عارضه را در زنان باردار افزایش دهد و احتمال تولد نوزاد را پیش از تکامل اندام های درونی بدن به ویژه اندام های تنفسی در هفته های ۳۴ و ۳۵ بالا ببرد؛ اختلالی که بروز آن موجب آسیب پذیری نوزاد شده و نیاز به مراقبت های ویژه از نوزاد را ضروری می کند.
علایم زایمان زودرس:

*انقباضات منظم رحمی(۴ بار یا بیشتر در ساعت). گاهی این انقباضات بدون درد می باشد و فقط سفتی و فشردگی در عضلات رحم ایجاد می شود.
*درد های شکمی مانند درد های دوران پریود
*افزایش و یا تغییر واضح در ترشحات واژینال و یا خونریزی واژینال
*پارگی کیسه آب و دفع مایع روشن از واژن
*درد و فشاردر قسمت انتهایی کمر
*احساس اینکه جنین در حال فشار به سمت پایین است
*تورم ناگهانی و یا شدید در پا , دست و صورت
*تغییر واضح در حرکت جنین
*تب، لرز، استفراغ و سر درد شدید
*گاهی درد معده که به هیچ وجه برطرف نمی شود و گاهی همراه با اسهال می باشد
راه های پیشگیری از زایمان زودرس

برای پیشگیری از تولد نوزاد نارس نکات پراهمیتی وجود دارد که رعایت کردن آن ها می تواند تا حد زیادی از تولد نوزاد نارس پیشگیری کند و احتمال تولد نوزاد را در زمانی زود تر از زمان طبیعی به حداقل ممکن برساند.
* در طول دوران بارداری ارتباط خود را با پزشک تان قطع نکنید. به او مراجعه کنید و روند رشد جنین و علائم عمومی بدن خود و جنین تان را بررسی کنید. با کنترل بیماری های مادر و کنترل تغذیه و تأمین شرایط مناسب برای حاملگی می توان از تولد نوزاد نارس جلوگیری کرد.
* قبل از مصرف هرگونه دارو حتی مسکن ها با پزشک تان مشورت کنید و از مصرف داروهای شیمیایی و طبیعی بدون مشاوره با پزشک یا متخصص طب سنتی پرهیز کنید.
*رژیم غذایی خود را دست کم نگیرند و مصرف خوراکی ها و مواد غذایی سالم به ویژه گوشت ماهی که سرشار از امگا۳ است را فراموش نکنید.
*وزن خود را در شرایط طبیعی نگه دارید و مراقب باشید که در دوران بارداری بیش از حد دچار اضافه وزن و چاقی نشوید.
*از استعمال سیگار و قرار گرفتن در محیطی که در آن افراد سیگاری حضور دارند، پرهیز کنید.
* در مورد مادران افسرده و مضطرب، اگر پزشک متخصص با این افراد گفتگو کند می تواند ترس و اضطراب آنها را به حداقل برساند. حمایت و نقش پدر نیز در کاهش این اضطراب ها و نگرانی ها بسیار تاثیرگذار است.
*برای درمان عفونت های دهان و دندان، توصیه می شود به دلیل اینکه سه ماهه اول بارداری حساسیت ویژه ای دارد و امکان عکس برداری و بی حسی نیست، در ماه های بعدی نیز درمان مشکلات دندانی بدون درد و با روش بی حسی امکان پذیر نیست، بهتر است زنان قبل از باردار شدن، توجه بیشتری به بهداشت دهان و دندان خود داشته باشند و هرگونه درمانی را که لازم است، انجام دهند.

بهبود روند رشد نوزاد نارس با مهر مادر

یکی از مهم ترین مواردی که در بهبود روند رشد نوزاد نارس بسیار اهمیت دارد برقراری ارتباط عاطفی میان کودک و مادرش است. نوزادان نارس غالبا پس از تولد در دستگاه نگهداری می شوند تا علاوه برقرار گرفتن در محیطی سلامت با دمایی مناسب دیگر علائم حیاتی بدنشان نیز به خوبی تحت کنترل قرار گیرد. از این رو در این شرایط امکان برقراری رابطه نزدیک و انتقال مهر و محبت مادری به نوزاد از راه تماس و در آغوش کشیدن او میسر نمی شود. به همین دلیل بسیاری از متخصصان اطفال در سراسر جهان به این باور رسیده اند که پس از سپری شدن دوره خطر به محض آنکه امکان خروج نوزاد از دستگاه وجود داشته باشد مادران می توانند از شیوه کانگورویی برای مراقبت از نوزادشان استفاده کنند. در این شیوه متخصص به مادر آموزش می دهد که نوزادش را به صورت عمودی و باشیوه ای خاص در آغوش بکشد تا به این ترتیب علاوه بر تامین دمای مورد نیاز بدن نوزاد از طریق دمای بدن مادر امکان شیر دادن به نوزاد و برقراری رابطه عاطفی، حسی و تماسی با او بیشتر شود. به اعتقاد بسیاری از متخصصان در سراسر جهان برقراری رابطه عاطفی و در آغوش کشیدن نوزاد نارس می تواند تاثیر زیادی در تسریع روند درمان او داشته باشد.

اهمیت تغذیه در نوزادان نارس

از آنجا که روند رشد نوزاد نارس پس از تولد باید با همان روند داخل رحمی ادامه پیدا کند، تغذیه نوزاد اهمیت زیادی پیدا می کند تا روند وزن گیری نوزاد در هفته به صورت طبیعی ادامه پیدا کند. از این رو نوزادان نارس معمولا از راه مجاری بینی یا با تزریق وریدی تغذیه می شوند و این شیوه تا زمانی که نوزاد به تکامل برسد و بتواند بدون نیاز به دستگاه و کمک نفس بکشد یا با مکیدن شیر مادرش را مصرف کند، ادامه پیدا می کند. پس از سپری شدن این دوران با افزایش توانایی نوزاد در مصرف شیر مادر، تغذیه او با شیر مادر که بهترین غذا برای نوزاد محسوب می شود، آغاز می شود. اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر به این دلیل زیاد است که شیر مادر موجب حفاظت بیشتر نوزاد در برابر عفونت ها و بیماری های احتمالی می شود