ند ناف نوزاد یکی از بخش‌های حساس و مهمی است که پس از تولد نیاز به مراقبت ویژه دارد. مراقبت صحیح از بند ناف می‌تواند از بروز عفونت و مشکلات احتمالی جلوگیری کند. در ادامه، نکات مهمی برای مراقبت از بند ناف نوزاد آورده شده است:
1. حفظ تمیزی و خشکی بند ناف
- تمیزی: بند ناف باید همیشه تمیز نگه داشته شود. برای این کار می‌توانید از یک پارچه تمیز و مرطوب برای پاک کردن ناحیه اطراف بند ناف استفاده کنید.
- خشکی: خشک نگه داشتن بند ناف بسیار مهم است. برای خشک کردن بند ناف، از یک پارچه خشک و تمیز استفاده کنید و به آرامی ناحیه را خشک کنید.
2. اجتناب از پوشاندن بند ناف
- پوشک: هنگام بستن پوشک به نوزاد، دقت کنید که پوشک زیر بند ناف قرار گیرد تا از تماس بند ناف با ادرار و مدفوع جلوگیری شود.
- لباس‌ها: از لباس‌های آزاد و گشاد برای نوزاد استفاده کنید تا بند ناف به راحتی خشک شود و هوا بخورد.
3. استفاده از الکل (در صورت توصیه پزشک)
برخی پزشکان توصیه می‌کنند که بند ناف را با الکل طبی تمیز کنید. این کار می‌تواند به خشک شدن سریع‌تر بند ناف کمک کند. قبل از استفاده از الکل، حتماً با پزشک مشورت کنید.
4. اجتناب از استفاده از مواد آرایشی و بهداشتی
از استفاده از پودرها، کرم‌ها، لوسیون‌ها و دیگر مواد آرایشی و بهداشتی در ناحیه بند ناف خودداری کنید. این مواد ممکن است باعث تحریک و عفونت شوند.
5. مشاهده تغییرات و علائم عفونت
به تغییرات در ناحیه بند ناف دقت کنید. علائمی مانند قرمزی، تورم، بوی بد، و ترشحات غیرعادی ممکن است نشان‌دهنده عفونت باشند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به پزشک مراجعه کنید.
6. زمان جدا شدن بند ناف
بند ناف معمولاً بین 1 تا 3 هفته پس از تولد جدا می‌شود. در این مدت، از غوطه‌ور کردن نوزاد در آب خودداری کنید و به جای آن از اسفنج برای شستشوی بدن نوزاد استفاده کنید.
در مرحله جنینی یا داخل رحمی، بند باف به عنوان رابط بین مادر و جنین عمل می‌کند و اکسیژن و مواد غذایی را از طریق ناف به بدن جنین میرساند. بعد از تولد بند ناف قطع می‌شود و نوزاد اکسیژن را با کمک ریه های خود و مواد غذایی را از پستان مادر میگیرد.
توصیه ها:
1- ناف نوزاد پس از یک هفته خشک شده و می‌افتد. از گذاشتن هر ماده‌ای که مانع خشک شدن آن و تاخیر در افتادنش شود خودداری کنید. (مثل خمیر، کره، زرد چوبه و...)
2- مواد ضد غفونی کننده مثل الکل سفید که معمولا دو تا سه بار در روز مصرف میشوند میتوانند افتادن بند ناف را تسهیل کنند، ولی باید با نظر پزشک مصرف شوند.
3- بند ناف نوزاد در هنگام تولد باید با وسایل تمیز (استریل) بریده شود. از قطع کردن آن با قیچی یا تیغ اجتناب کنید.
4- در حالت طبیعی به تدریج ناف نوزاد خشک می‌شود و از قاعده آن ترشحات سفید بدون بو خارج میشوند. این امر ممکن است همراه با قرمزی خفیف پوست اطراف ناف باشد که طبیعی است و نگرانکننده نیست، اگر ناف ترشحات چرکی داشته باشد و پوست اطراف آن ضمن قرمز شدن، متورم هم شود، خطرناک است و باید به پزشک مراجعه شود.
5- پوشاندن ناف نوزاد با قنداق یا لاستیکی می تواند سبب آلودگی ناف با ادرار یا حتی مدفوع شود، پس توصیه می‌شود نوزاد قنداق نشود و در صورت لاستیک کردن او باید ناف خارج از لاستیک قرار گیرد.
6- از حمام بردن نوزاد قبل از افتادن بند ناف خودداری کنید.
در موارد زیر حتما با پزشک مشورت کنید:
- خونریزی از ناف قبل و به ویژه بعد از افتادن آن.
- وجود ترشحات چرکی بد بو از ناف.
- تورم و قرمزی پوست اطراف ناف.
- اگر با گذشت 2 هفته، هنوز ناف نیافتاده باشد.
- اگر پس از افتادن ناف ترشحات آبکی، خونی یا شبیه مواد مدفوعی از آن خارج شود.
زمان افتادن بند ناف نوزاد
ریشهٔ بند ناف معمولاً بعد از گذشت هفت تا ۲۱ روز پس از تولد خشک می‌شود و
از بدن نوزاد جدا خواهد شد. این جدا شدن باعث ایجاد زخم کوچکی می‌شود که آن هم بعد از روز برطرف خواهد شد. هنگامی که ریشهٔ بند ناف جدا می‌شود، ممکن است مقدار کمی خون در پوشک نوزاد مشاهده کنید که امری طبیعی است. گاهی با جدا شدن ریشهٔ بند ناف مقداری مایع شفاف یا زرد رنگ از محل آن بیرون می‌آید یا مقداری گوشت مرده نیز ممکن است در محل آن باقی بماند که خوبه‌خود برطرف می‌شود. گاهی نیز ممکن است نیاز داشته باشد تا توسط پزشک نوزادتان از بین برود. به‌طورکلی این اتفاق مهمی نیست و به دلیل وجود نداشتن رگ‌های عصبی در آن، انجام هر کاری توسط پزشک در این قسمت، بدون درد است.
مراقبت‌های درست از بند ناف
کارها و نکاتی برای مراقبت از ریشهٔ بند ناف نوزاد تا زمان افتادن آن وجود دارد. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر است:
- ریشهٔ بند ناف را تمیز و خشک نگه دارید، اما با هیچ ماده‌ای آن را تمیز نکنید.
- پوشک را به شکلی ببندید که از این ریشه فاصله داشته باشد.
- برای خشک نگه داشتن ریشهٔ بند ناف، پوشک را زیر ناف ببندید.
- تا وقتی این ریشه نیفتاده است، نباید نوزاد را در آب غوطه‌ور کرد.
- به جای غوطه‌ور کردن نوزاد در وان آب، می‌توانید او را با یک اسفنج نرم مخصوص نوزاد تمیز کنید.
- در هوای گرم، فقط یک پوشک مناسب و یک بلوز راحت تن کودک کنید تا هوا بتواند جریان یابد و بند ناف برای افتادن خشک شود.
- قبل از افتادن بند ناف، بهتر است لباس‌هایی را که باعث زیاد گیر کردن به بند ناف می‌شود تن نوزاد نکنید.
- هرگز سعی نکنید بند ناف را از بدن نوزاد جدا کنید؛ حتی زمانی که به نظر می‌رسد فقط به یک مو بند است.
- اقدام به کندن بند ناف ممکن است باعث خونریزی شود.
- کمی ترشح از بند ناف طبیعی است. این مایع معمولاً از ریشه ترشح می‌شود و باید به سادگی پاک شود.
- برای تمیز کردن بند ناف از الکل، بتادین یا ضدعفونی‌کننده‌های دیگر استفاده نکنید تا بند ناف در زمان معمول خودش بیفتد و دیگر خطر عفونت نیز وجود نداشته باشد.
بر اساس بسیاری از تحقیقات، بند ناف نوزادان، بدون تمیز کردن توسط هر مادۀ دیگری، سریع‌تر از یک بند ناف‌های تمیزشده با الکل می‌افتد، زیرا مواد ضدعفونی‌کننده باعث می‌شود باکتری‌های مفید پوست نوزاد که به افتادن بند ناف کمک می‌کند، کشته شوند و افتادن بندناف به تأخیر بیفتد.
موارد نیازمند مراجعه به پزشک
در صورت وجود و مشاهدۀ هر کدام از موارد زیر لازم است با پزشک تماس بگیرید:
- اگر پس از گذشت چهار هفته از تولد نوزاد، ریشهٔ بند ناف نیفتاد.
- پوست اطراف ریشهٔ بند ناف قرمز یا متورم باشد.
- بند ناف بوی نامطبوع و بد یا ترشحات زرد رنگ زیاد داشته باشد.
- وقتی پوست کنار ریشه را لمس می‌کنید و کودکتان گریه می‌کند.
- اگر بین دو بار زمان تمیز کردن بند ناف، میزان ترشح جمع‌شده زیاد بود.
- قبل یا بعد از افتادن ریشه، خونریزی زیاد وجود داشته باشد.
زمانی که بندناف می‌افتد ممکن است خونریزی خفیفی از ناحیۀ ناف ایجاد شود که جای نگرانی نیست و خودبه‌خود قطع می‌شود، اما درصورتی‌که قبل یا بعد از افتادن ریشهٔ بند ناف، هر وقت شما یک قطره خون را پاک کرید و باز قطرۀ دیگری ظاهر شد، باید سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید، زیرا این اتفاق ممکن است نشانۀ خونریزی باشد.
نکات پایانی
مراقبت صحیح و دقیق از بند ناف نوزاد نه تنها به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند بلکه باعث می‌شود که بند ناف به‌طور طبیعی و بدون مشکل جدا شود. اگر در هر مرحله‌ای نگرانی یا سوالی داشتید، حتماً با پزشک مشورت کنید. توجه و دقت به این نکات ساده می‌تواند سلامت نوزاد شما را تضمین کند.