رشد شیر خواران
رشد مناسب شیرخواران و کودکان، نشانه خوبی از سلامتی هست و توقف یا تأخیر رشد ممکن است علامت هشداردهنده بیماری‌های خطرناک باشد. رشد با اندازه‌گیری وزن، قد و دور سر کودک ارزیابی می‌شود. در بین این سه معیار وزن ارزش بیشتری دارد، زیرا در صورت اختلال در رشد ابتدا وزن کم می‌شود یا ثابت می‌ماند، درحالی‌که قد و دور سر کودک ممکن است تغییر نکند یا تغییرات دیر رس داشته باشند.
از طرف دیگر، با درمان بیماری‌ها و عوامل زمینه‌ای تأخیر رشد بازهم وزن اولین معیاری است که افزایش می‌یابد و تغییرات قد و دور سر تأخیری بوده و ممکن است ناچیز باشند.
پس برای بررسی وضعیّت رشد کودکان خود وزن آن‌ها را اندازه بگیرید.
نکته مهم دیگر آنکه اندازه‌گیری یک نوبت وزن کافی نیست، بلکه توصیه می‌شود این کار مکرر و با فواصل منظم صورت گیرد و نتایج در نمودارهای مخصوص که منحنی رشد نامیده می‌شود ثبت شود.
زمان‌های توصیه‌شده برای اندازه‌گیری وزن:
1- هنگام تولد
2- در سال اول زندگی – ماهی یک‌بار
3- در سال دوم زندگی – هر دو ماه یک‌بار
4- در سال سوم زندگی – هر سه ماه یک‌بار
در موارد زیر در سال اول بهتر است کودک در هر هفته یک‌بار توزین شود:
- نوزادان با وزن کمتر از 5/2 کیلوگرم (هنگام تولد)
- نوزاد نارس
- دوقلوها
- اگر یکی از فرزندان قبلی سوءتغذیه داشته باشد.
- اگر شیر مادر قبل از 6 ماهگی قطع‌شده باشد.
- اگر فاصله دو فرزند کمتر از 2 سال باشد.
- شیرخوارانی که بیماری‌ها و ناهنجاری‌های خاص دارند.
- نوزادانی که هنگام تولد دیر نفس کشیده و در بلع غذا و شیر مشکل دارند.
- وجود سابقه توقف رشد در کودک
وزن متوسط نوزاد هنگام تولد 2/3 کیلوگرم است. معمولاً طی چند روز اول حدود 150 گرم از وزن او کم می‌شود ولی تا روزهای هفتم تا دهم این کاهش جبران می‌شود و نوزادان وزن هنگام تولد خود را بازمی‌یابند. وزن کودک در طی ماه اول زندگی حدود نیم تا یک کیلوگرم افزایش می‌یابد.
در شرایط زیر، تغییرات وزن طبیعی نبوده و لازم است با پزشک مشورت شود:
1- نوزادی که تا 2 هفته کاهش وزن داشته باشد.
2- نوزادی که هفته سوم زندگی وزن هنگام تولد خود را به دست نیاورده باشد.
3- شیرخواران زیر 6 ماه اگر کمتر از 500 گرم در ماه وزن بگیرند.
4- شیرخواران 6 تا 12 ماه اگر طی دو ماه متوالی وزن نگیرند.
5- کودکان بالای یک سال اگر طی سه ماه متوالی وزن نگیرند.
6- کودکان در هر سنی اگر کاهش وزن داشته باشند.
دور سر نوزاد هنگام تولد به‌طور متوسط 35 سانتی‌متر است در ماه اول 2 سانتی‌متر به آن افزوده می‌شود.
در موارد زیر باید با پزشک مشورت کرد:
1- دور سر نوزاد هنگام تولد کمتر از 32 سانتی‌متر یا بیشتر از 37 سانتی‌متر باشد (البته به‌شرط آنکه نوزاد نارس نباشد).
2- افزایش دور سر در ماه اول بیش از 3 سانتی‌متر یا کمتر از 2 سانتی‌متر باشد.
قد کودک هنگام تولد به‌طور متوسط 50 سانتی‌متر است که در ماه اول حدود 3 سانتی‌متر به آن افزوده می‌شود و به 53 سانتی‌متر می‌رسد.
چند توصیه برای پیشگیری از اختلالات رشد کودکان:
1- خانم‌ها نباید در سن کمتر از 18 سال حامله شوند.
2- فاصله بین فرزندان حداقل 2 سال
3- تغذیه کودک با شیر مادر و شروع آن بلافاصله پس از زایمان
4- اجتناب از دادن آب، آب‌قند، چای و... به شیرخواران زیر 6 ماه
5- استفاده نکردن از پستانک برای آرام کردن کودک
6- استفاده نکردن از شیشه برای تغذیه کودک
7- شروع تغذیه تکمیلی پس از 6 ماهگی
8- پرهیز از مصرف غذاهای پرحجم و کم‌کالری در تغذیه کمکی
9- مشورت با پزشک، کارکنان مراکز بهداشتی و سایر افراد باتجربه درزمینهٔ نحوه تغذیه کمکی