علائم زردی در نوزاد
علت اصلی زردی دوران نوزادی افزايش بیلیروبین ناشی از تخریب گلبول‌های قرمز جنینی و كاركرد
ضعيف كبد در دفع كامل اين ماده از طريق صفرا مي‌باشد. همه نوزادن زردی خفیف را تجربه می‌کنند،
چراکه هنوز کبد آنها تکامل کافی پیدا نکرده است. به اين نوع زردي که معمولاً در روزهاي سوم و
چهارم شروع ميشود، زردی فیزیولوژیک گفته میشود. در مواردي كه زردي در روز اول يا دوم شروع
شود، ميتواند نشان دهنده شدت بيماري باشد كه بايد با حساسيت به آن توجه كرد. زردی در نوزادان
اگر مورد توجه قرار نگیرد، در موارد شديد ميتواند موجب رسوب ماده بيليروبين در قشر مغز و ضایعات
جبران ناپذیر سلولهاي مغزی و عقب ماندگی ذهني شود. در هفته‌های اول (بخصوص در دو هفته اول
تولد) بایستی دقیقاً مراقب زردی در نوزاد بود. شروع زردی بیشتر در سفیدی چشم كودك بروز میكند و
از بالا به پائین در تنه گسترش پیدا میكند، بمجرد مشاهده زردی، بدون فوت وقت در هر زمان از شبانه
روز به پزشک مراجعه نمائید. این مسئله اورژانس و فوریت دارد. هرچه زردی زودتر تشخیص داده
شود، درمان سبك تر و راحت‌تر است.
وقتی نوزادی در خانواده تازه متولد میشه والدین خصوصا اگر اولین باره که فرزند دار شدن در عین
شادی و خوشحالی نگران سلامت و نگهداری از نوزاد دلبندشان هستن .
شاید دیده باشین اغلب نوزادان طبیعی و یا نوزادان نارس ، در چند روز اول زندگی حدود سه تا چهار
روزگی پوست صورتشان ته رنگ زرد پیدا میکنه که چیز نگران کننده ای نیست بیماری زردی ( یرقان)
در نوزاد تازه متولد بیماری بسیار شایعی است و تمامی نوزادان در بدو تولد دارای درصدی زردی
هستند اما در زردی های خفیف ، کسی متوجه زرد بودن بچه نمیشود .
زردی در بیشتر نوزادان موقتی و بی ضرره و خود به خود یا با درمان اندکی برطرف می شوند. اما در
موارد خیلی نادر، زردی کودک می تواند خطرناک باشد و حتما باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
ما در اینجا میخواهیم آگاهیهای لازم را به شما والدین عزیز دهیم تا بدانید آیا نوزاد شما به زردی مبتلا
شده ؟ علت زردی نوزاد تازه متولد شده چیست ؟ در چه زمانی لازم است برای درمان حتما به پزشک
متخصص اطفال مراجعه کنید؟
زردی معمولا از سر و صورت شروع شده و با افزایش سطح بیلی روبین به سمت اندام‌ها میرود. ولی
اگر شکم و یا پاهای کودک زرد به نظر می رسد، باید او را به پزشک متخصص اطفال نشان دهید.
زردی در یک کودک سالم زمانی اتفاق می افتد که سطح بیلی روبین در خون بالا می رود.
بیلی روبین ماده شیمیایی است که در اثر تخریب طبیعی گلبول های قرمز فرسوده تولید می شود و
در کبد تجزیه می شود.
نوزادان سطح بیلی روبین بالاتری دارند، چون تعداد گلبول های قرمز حامل اکسیژن در آنها زیادتر
است و کبد جوان آنها نمی تواند بیلی روبین اضافی را متابولیزه کند.
هر چه سطح بیلی روبین بالاتر از حد طبیعی می رود، زردی از سر به سمت گردن و سپس به قفسه
سینه پیش می رود تا اینکه در موارد شدید نهایتاً به پنجه پا می رسد. این نوع زردی که اصطلاحاً
فیزیولوژیک نامیده می شود، بر خلاف انواع نادر و شدیدتری که به دلیل بیماری کبدی یا ناسازگاری
خونی با مادر ایجاد می شود، معمولاً خطری برای سلامت شیرخواران سالم و کامل (نه ماهه متولد
شده) ندارد.
دو نوع زردی داریم فیزیولوژیک و پاتولوژیک
زردی فیزیولوژیک :
عموما 24 ساعت بعد از تولد شروع شده و به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج با روش
های مراقبتی کاهش می‌یابد و پس از 10 تا 14 روز به حد طبیعی برمی‌گردد. تغذیه بلافاصله نوزاد با
شیر مادر، سطح بیلی روبین را کاهش می‌دهد.
عوامل خطر زردی فیزیولوژیک عبارتند از :
دیابت مادر، نارس بودن نوزاد، بعضی داروها، نوزاد پسر، شیر مادر، تاخیر در دفع مدفوع نوزاد، سابقه
زردی فیزیولوژیک در خواهر و برادر و کاهش وزن از عوامل افزایش دهنده ابتلای نوزاد به زردی می
باشند.
زردی پاتولوژیک :
در صورتی که مقدار بیلی روبین از مقادیر یاد شده برای نوزادان طبیعی و نارس تجاوز کند.
در موارد زیر، زردی ممکن است به علت بیماری زمینه‌ای باشد :
زردی در 24 تا 36 ساعت اول بعد از تولد ، افزایش سریع بیلی روبین، گسترش زردی تا اواسط شکم،
زردی طولانی‌مدت بیش از دو هفته و سایر موارد مثل سابقه خانوادگی، رنگ پریدگی، بزرگی کبد و
طحال، عدم موفقیت روش فتوتراپی (نوردرمانی) در کاهش زردی، استفراغ، خواب آلودگی، تغذیه
ضعیف، کاهش وزن شدید، مدفوع بی‌رنگ و ادرار پر رنگ.
زردی ناشی از شیر مادر هم در دو نوع زودرس و دیررس وجود دارد.
نوع زودرس قبل از روز هفتم شروع میشود و عوامل خطر آن عبارتند از کاهش مصرف شیر مادر و
خوراندن آب قند به نوزاد. درمان آن هم شیردهی مکرر مادر (بیش از 10 بار در 24 ساعت) و منع
مصرف آب و آب قند است.
نوع دیررس آن بعد از هفته اول شروع میشود و درمان آن، قطع شیر مادر برای 1 تا 2 روز و
جایگزینی آن با شیر خشک و فتوتراپی است.
زردی معمولا از سر و صورت شروع شده و با افزایش میزان بیلی روبین، به سمت اندام‌ها انتشار
می‌یابد.
زردی صورت نشانه وجود 5 میلی‌گرم و زردی تا اواسط شکم نشانه 10 تا 15 میلی‌گرم و زردی اندام و
کف دست و پا نشانه وجود 20 میلی گرم بیلی روبین در دسی‌لیتر خون است.
آزمایش میزان بیلی روبین خون نوزاد که بیشتر نوزادانی که در بیمارستان متولد می‌شوند، برای یک
یا چند بار این آزمایش میشود .
زمایش پوستی با دستگاهی به نام بیلی روبینومتر از طریق پوست، که بازتاب یک نور ویژه را از طریق
پوست اندازه گیری می کند .
پزشکان، انجام این آزمایشات سریع را در منزل برای امتحان زردی توصیه می کنند:
یکی از راههای ساده و شایع تعیین زردی در هر نوزادی از رنگ پوست میباشد.که باید در اتاقی با نور
کافی با انگشت به آرامی بر روی سطح پوست قفسه سینه ، پیشانی یا بینی نوزاد فشار دهیم . اگر بعد
از برداشتن فشار پوست همچنان زرد به نظر برسد ، احتمالاً نوزاد مبتلا به زردی میباشد و در این زمان
با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. این روش برای بچه های با پوست روشن بهتر جواب می
دهد. و یا در صورت زرد شدن سفیدی چشم ، نشانه زردی است.
به خاطر داشته باشید، زردی وضعیتی موقتی است که معمولاً به سرعت از بین رفته و عوارض
درازمدت ندارد، مگر در موارد شدید.
اگر هر گونه تردیدی دارید، با پزشک کودک خود مشورت کنید تا مطمئن باشید که برای برگرداندن
رنگ طبیعی پوست کودکتان درست عمل می کنید.
رنگ زرد در پوست و سفیدی چشم‌ها از شایع ترین علایم زردی است.
یکی دیگر از این علائم زردی نوزاد تیره بودن رنگ ادرار نوزاد است ، به طور کلی رنگ ادرار نوزادی
که تازه متولد شده و تنها از سن او 2 یا 3 روز می گذرد باید بی رنگ باشد ، از این رو اگر تغییر رنگ در
ادرار وی مشاهده کردید باید بدانید که غیر طبیعی است .
تب ، تشنج ، گریه بلند و بی قرار بودن نوزاد ، خواب آلودگی زیاد کودک هم از نشانه های بیماری
زردی در نوزاد میتواند باشد .ولی بهترین و دقیقترین راه تشخیص آزمایش بیلی روبین خون نوزاد
هست .
60 درصد نوزادانی به موقع متولد شده‌اند (رسیده و کامل)، روز دوم یا روز سوم پس از تولد دچار
زردی می شوند که پس از یک هفته زردی آنها ناپدید می شود.
زردی در 80 درصد نوزادان نارس، طی یک هفته اول بهبود پیدا کرده و علائم از بین میرود .
اگر کودک شما مبتلا به زردی باشد، پزشک آزمایشی را برای اندازه گیری میزان بیلی روبین خون
تجویز می کند. اگر کودک ، به موقع متولد شده و از سایر جهات سالم است ، اکثر پزشکان درمان را
شروع نمی کنند، مگر اینکه سطح بیلی روبین بالاتر از 15 میلی گرم در دسی لیتر خون برسد.
از اوایل دهه 1970 ، زردی نوزادان بوسیله فتوتراپی درمان می شده است.
معمولاً کودک برای یک یا دو روز برهنه (با پوشک) و در حالی که چشمهایش با یک پوشش محافظ
پوشانده شده است، زیر نور فلورسنت در یک دستگاه مخصوص در بیمارستان قرار می گیرد. نور
فلورسنت باعث تخریب بیلی روبین اضافی خون می شود. بیلی روبین های تخریب شده از طریق کبد
دفع می شوند.
اگر سطح بیلی روبین کودک شما آنقدر بالا نیست که نیازی به فتوتراپی داشته باشد، می توانید با
قرار دادن وی در معرض نور خورشید در صبح زود و یا عصر دیروقت به پایین آوردن آن کمک کنید.
اگر کودک شما دچار نوع نادر زردی ناشی از ناسازگاری خونی باشد و بیلی روبین تا سطح خطرناک بالا
برود، ممکن است نیاز به تعویض خون باشد.
در فتوتراپی (نوردمانی) چشمان کودک در مقابل اشعه های دستگاه فتوتراپی محافظت می شوند ،
دستگاه تناسلی کودک دچار مشکلی نخواهد شد اما امکان دارد برخی از کودکان در واکنش به دستگاه
فتوتراپی دچار اسهال شوند که این موضوع نگران کننده نیست و با دادن شیر بیشتر به کودک ، مایعات
لازم برای کودک فراهم می شود .
در شرایطی که میزان بیلی روبین در حدی است که نیاز به تعویض خون باشد ، نمی‌توان از فتوتراپی
استفاده کرد.
بیلی روبین برای دستگاه اعصاب مرکزی نوزاد، ماده ای سمی است و در سلول‌های مغز رسوب می‌کند
و موجب آسیب سلول‌های مغزی می‌گردد.
اگر مقدار بیلی روبین بیشتر از 25 میلی‌گرم در دسی‌لیتر شود، باعث بروز بیماری کرن ایکتروس
می‌گردد که علائم آن عبارتند از:
برجستگی ملاج سر، خمیدگی سر و پا‌ها به سمت عقب، خونریزی ریوی، تب، سفتی عضلات، فلج
عضلات بالابرنده کره چشم و تشنج.
بیلی روبین برای دستگاه اعصاب مرکزی نوزاد، ماده ای سمی است و در سلول‌های مغز رسوب
می‌کند و موجب آسیب سلول‌های مغزی می‌گردد
در نوزادانی که زنده می‌مانند ، سفتی عضلات برطرف میشود اما ممکن است در آینده سبب کری
عصبی ، فلج مغزی ، عقب‌ماندگی ذهنی ، تغییرات مینای دندان‌ها و تغییر رنگ دائمی آنها شود.
تنها راه درمان کرن ایکتروس، تعویض خون نوزاد میباشد.