مراقبت های پس از زایمان

بهبود پس از سزارین با زایمان طبیعی متفاوت می باشد، زیرا سزارین یک عمل جراحی شکم است و مادر باید در جهت مراقبت از خود، اصول و قواعدی را به طور کامل رعایت نماید.

راه رفتن و مصرف داروی ضد درد :

اگر پزشک توصیه کرده است که مادر می تواند راه برود، اولین کار او این است که سعی کند راه برود. راه رفتن سبب می شود که از مشکلات و عوارض عمل سزارین پیشگیری گردد. اگر مادر درد دارد، پزشک داروی خوراکی و در صورت لزوم داروی تزریقی تجویز می کند.

نوشیدن مایعات :

به طور معمول در 24 ساعت اول زایمان، مایعات تزریقی داده می شود، ولی اگر شرایط مادر مساعد باشد، ممکن است مایعات به صورت خوراکی داده شود.

دفع ادرار و مدفوع :

برای دفع ادرار مادر، داخل مثانه او لوله ای ( کاتاتر ) گذاشته می شود تا ادرار مادر را تخلیه کند. در روزهای دوم و سوم مادر ممکن است احساس کند که گاز در روده های او وجود دارد و ممکن است چند روز طول بکشد تا اجابت مزاج انجام دهد، در چنین مواردی راه رفتن به دفع مدفوع کمک خواهد کرد.

مراقبت از زخم پوست شکم :

اگر مادر در هنگام راه رفتن و نشستن احساس درد در محل زخم می کند، می تواند دست خود یا بالشی را روی شکم خود قرار دهد. در هنگام بلند شدن برای جلوگیری از سرگیجه باید کسی دست مادر را بگیرد و او را حمایت کند. مادر یا همسر او باید محل زخم را هر روز مشاهده کنند و اگر ترشح یا خونابه ای ظاهر شد، بلافاصله به پزشک اطلاع دهند. پس از برداشتن پانسمان زخم، مادر می تواند هر روز محل زخم را با آب و صابون بشوید.

پس از یکی دو روز مادر ممکن است احساس بی حسی یا غلغلک در محل زخم شکم نماید که اهمیت ندارد. پزشک معمولاً روز چهارم تا ششم بعد از سزارین، بخیه های شکم را خارج می کند، ولی بهبود کامل شکم و رحم در حدود 6 هفته طول می کشد.

مرخص شدن از بیمارستان :

پزشک معمولاً 3 تا 4 روز بعد از عمل سزارین، مادر را مرخص می کند، ولی بعضی از پزشکان زودتر این کارها را انجام می دهند. رفتن مادر به خانه به این معنی نیست که می تواند همه کارهای خانه را انجام دهد، اشیاء را بلند کند، شستشو کند و غذا بپزد. مادر باید 4 تا 6 هفته استراحت کامل داشته باشد.

عرق کردن بعد از سزارین :

پس از سزارین مادر عرق می کند تا مایعاتی که در بدن او جمع شده است، دفع گردد. عرق کردن مادر ممکن است تا 6 هفته ادامه یابد، مخصوصاً اگر نوزاد را با شیر خود تغذیه کند، زیرا سوخت و ساز بدن او افزایش یافته است، بنابراین باید زیاد مایعات بنوشد. اگر مادر غیر از عرق کردن، احساس گرمای زیاد می کند، باید درجه حرارت بدن خود را اندازه گیری کند و اگر حرارت بدن او بالاست، ممکن است دچار عفونتی شده باشد و هر چه زودتر باید به پزشک مراجعه نماید.

ریزش موها :

بعضی از مادران پس از عمل سزارین، دچار ریزش مو می گردند، این اتفاق کاملاً طبیعی و به علت تغییرات هورمونی است و مادر نباید نگران باشد. موهای هر خانمی به طور طبیعی هم رشد می کند و هم می ریزد، ولی در دوران بارداری این رشد و ریزش متوقف می گردد و پس از زایمان شروع به ریزش می کند، اما پس از 6 ماه رشد و ریزش موها به حالت طبیعی برمی گردد. مادر حامله و مادری که سزارین شده است، نباید موهای خود را گرم و خشک کند، زیرا موجب تخریب مو می گردد. همچنین مادر نباید مواد شیمیایی به موهای خود بزند تا موها به حالت طبیعی خود برگردد.

◀ پیشنهاد مطالعه : مواظبت و مراقبت مادر در دوران بارداری بخش دوم 

مراقبت پس از زایمان چیست؟

دوره پس از زایمان به شش هفته اول پس از زایمان گفته می شود. این دوره همچنین یک دوره بهبود برای مادران است. در طول این هفته ها، شما با کودک خود ارتباط برقرار می کنید و معاینه پس از زایمان با پزشک خود خواهید داشت.

برای بازگشت مادر به حالت طبیعی قبل از حاملگی چه اقداماتی مؤثر می باشد ؟

هر مادری می خواهد هر چه زودتر از ناراحتی ها و مشکلات جسمی و روانی دوران حاملگی و زایمان بهبود یابد و به حالت طبیعی برگردد. اولین و مهم ترین موضوع این است که بدن و اندام او به حالت نخستین برگردد و عضلاتی که ضعیف و کشیده شده و تغییر شکل پیدا کرده، قدرت و نیرو یابد و به شکل نخستین خود درآید. مادر می تواند با رژیم غذایی متعادل و انجام تمرین ها و ورزش های مناسب، آنچه را از دست داده است دوباره به دست آورد.

دومین موضوع این است که چون امکان حامله شدن مجدد وجود دارد ( حتی در دوران شیر دادن )، مادر باید نوعی از وسایل پیشگیری از حامله شدن را به کار ببند، تا قبل از موقع مناسب، مجدداً حامله نشود و حداقل فاصله سه سال را بین دو فرزند خود در نظر بگیرد.

بازیابی نیروی جسمی مادر

گرچه مادر شدن افتخاری است برای هر خانمی به ویژه سپری کردن دوران بارداری و زایمان همت بزرگی است که هر خانمی انجام می دهد، ولی هر مادری نباید تصور نماید که با تولد نوزاد، وظیفه خطیر خود را به پایان رسانده و از این بابت احساس رضایت و خشنودی کند، زیرا وظیفه دیگری نیز پیش رو دارد و آن تغذیه و پرستاری کودک است که پس از زایمان آغاز می شود.

از این رو باید هر چه زودتر بهبود حاصل کند و نیروی از دست داده خود را بازیابد تا به ادای وظیفه جدید خویش قادر باشد. بدین جهت باید حداقل 10 روز بعد از زایمان ( چه در بیمارستان و چه در منزل ) استراحت کامل نماید، هر روز بعدازظهر بخوابد و فقط به تغذیه و پرستاری کودک بپردازد.

پزشک متخصص ممکن است به مادر اجازه دهد که در پایان روز اول و بعد از آن، هر روز حمام بگیرد. اگر مادر خونریزی مختصری دارد بهتر است برای هفته های اول از بالا رفتن از پله خودداری کند. مادر ممکن است در آخر هفته اول برای گردش از خانه خارج شود و روز دهم می تواند کاملاً به زندگی طبیعی خود باز گردد.

کم حوصلگی و افسردگی مادران بعد از زایمان

یک نفر از هفت خانم هایی که زایمان می کنند، چند روز تا چند هفته بعد از زایمان، مخصوصاً موقعی که شیر آنها جریان پیدا می کند، دچار حالت کم حوصلگی و یا افسردگی می شوند. این حالات، نتیجه کاهش ناگهانی هورمون هایی است ( استروژن و پروژستون ) که در بدن مادر ترشح می شود، همچنین به علت وحشت و نگرانی است که مادر قبل از زایمان خود داشته است.

علایم : مادر دچار علایمی می شود که برای هر مادری ممکن است به وجود آید. مانند کم شدن اشتها، کم شدن خواب، خستگی فراوان، بی حوصلگی و لذت نبردن از همه چیز مخصوصاً اعمال جنسی.

علایم کمک کننده : نبودن جنس دلخواه نوزاد، نبودن حمایت شوهر و اطرافیان و اختلافات زناشویی و بالاخره افسردگی در دوران بارداری.

درمان : افسردگی مختصر بعد از زایمان، خود به خود برطرف می گردد، اما حمایت همسر و فامیل نزدیک در برطرف کردن افسردگی مؤثر است. استراحت، تغذیه مناسب، ورزش، مشغول کردن خود با آنچه دوست دارید و بالاخره ابراز کردن آنچه مادر را زجر می دهد بسیار کمک کننده است. اگر با این اقدامات فوق بهبود حاصل نشد، باید با روانپزشک مشاوره کنید تا با تجویز داروهای ضد افسردگی بهبود یابید.

تغذیه کافی و سالم مادر بعد از زایمان

تغذیه مادر بعد از زایمان و در دوره شیر دادن باید بر مبنای احتیاج او و کودک، هر دو باشد. اگر تغذیه مادر در این دوران کافی نباشد، شیر او کم می شود و موجب سوء تغذیه نوزاد می گردد. سوء تغذیه نوزاد در ماه های اول تولد سبب تأخیر در رشد مغز کودک می شود که ضایعه ای غیر قابل جبران است. تغذیه مادر شیرده، در دو ماه اول بعد از زایمان باید مانند دوره حاملگی، شامل مواد پروتئینی، ویتامین و املاح ضروری باشد.

مواد غذایی روزانه مادر باید دارای مواد اصلی زیر باشد :

مواد پروتئینی : شیر در حدود نیم لیتر، گوشت دو یا سه نوبت در روز و حداقل یک تخم مرغ.

میوه ها : یک نوبت در روز، مخصوصاً مرکبات و آب میوه.

سبزی ها : حداقل یک نوبت در روز به شکل سالاد، به هر مقداری که مادر میل دارد می تواند مصرف کند. مادر باید در خوردن دسر، شیرینی، شکلات و غذاهای سرخ شده زیاده روی نکند. همچنین نمک زیاد از حد نباید مصرف کند، زیرا باعث تجمع آب در بدن می شود.

پزشک متخصص معمولاً به مادر دستور غذایی مناسب می دهد، ولی باید توجه داشت که تغذیه مادر باید کافی و کامل و سالم باشد و نباید فقط مقدار کالری لازم تأمین گردد، بلکه تمایلات و رغبت و اشتهای مادر شیرده نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد.

چه تغییرات پوستی بعد از زایمان رخ می دهد؟

ممکن است علائم کشش روی شکم خود جایی که پوست شما در دوران بارداری کشیده شده است داشته باشید. برخی از زنان نیز آنها را روی ران، باسن و پایین خود می گیرند. ممکن است پس از زایمان ناپدید نشوند، اما به مرور زمان محو می شوند.

شما می توانید برای برطرف کردن این مشکلات از کرم ها یا لوسیون ها برای پوست خود استفاده کنید. آنها علائم کشش را از بین نمی برند، اما می توانند به کاهش خارش ناشی از ترک های پوستی کمک کنند.

عوارض بعد از زایمان

6 هفته پس از بارداری و زایمان، دوره پس از زایمان نامیده می شود، زمانی که بدن مادر به حالت قبل از بارداری خود باز می گردد.
پس از زایمان، مادر می تواند انتظار داشته باشد که تغییرات و علائم فیزیکی داشته باشد، اما معمولاً خفیف و موقتی هستند.

شایع ترین عوارض بعد از زایمان به شرح زیر است:

خونریزی بیش از حد (خونریزی پس از زایمان)
عفونت های رحم
عفونت مثانه و کلیه
عفونت سینه
مشکلات مربوط به شیردهی
افسردگی