درمان نیمه دررفتگی و بی‌ثباتی مچ پا و ورزش‌های آن
در سمت بيروني و پشت قوزک پاي شما، دو تاندون پرونئال قرار دارد که عضلات اين ناحيه را به هم متصل مي‌کنند و به شما امکان مي‌دهد که بتوانيد روي پنجه پا بايستيد. هنگامي که يکي از اين تاندون‌ها يا هر دو آنها جابه‌جا شده و به طور کامل از داخل شياري که هميشه در داخل آن قرار دارد، خارج شود، اصطلاحاً گفته مي‌شود که اين تاندون دچار دررفتگي شده است. اما نيمه‌دررفتگي، آسيبي مشابه با دررفتگي، ولي با شدت کمتر از آن است که طي آن يک يا هر دو تاندون پرونئال، به سمت داخل يا خارج مي‌لغزد و از جايگاه طبيعي خود خارج مي‌شود. تاندون‌ها معمولاً به وسيله يک ساختار شبيه به ليگامان (يا رباط) به نام رتيناکلوم در جايگاه خود نگه داشته مي‌شوند. اما آسيب‌ديدگي اين ساختار نگهدارنده، باعث افزايش وقوع دررفتگي و نيمه‌دررفتگي تاندون‌ها خواهد شد.
علائم و نشانه‌ها
- شنيدن يا احساس کردن صداي "تپ" يا "تلق" در زمان مصدوميت پا
- درد، تورم، قرمزي و خون مردگي (کوفتگي) در محل آسيب‌ديدگي در قسمت پشت و بيرون قوزک پا که در اوايل مصدوميت، هنگام ايستادن يا راه رفتن تشديد مي‌شود.
- احساس درد و ضعف در هنگامي که سعي مي‌کنيد پاي خود را به طرف سمت آسيب‌ديده حرکت دهيد.
- غالباً در هنگام راه رفتن، هيچ گونه علائم و مشکلاتي ايجاد نمي‌کند، اما هنگامي که مي‌خواهيد تغيير جهت بدهيد و يا روي پاشنه پاي آسيب‌ديده بچرخيد و به طرف سمت آسيب‌ديده حرکت کنيد، علائم و ناراحتي ناشي از عارضه را احساس مي‌کنيد.
- هنگامي که تاندون را لمس مي‌کنيد يا تکان مي‌دهيد، صداي شبيه به "ترق ترق" ايجاد مي‌کند.
- بي‌حسي يا کرخ شدن قسمت‌هاي پايين‌تر از محل دررفتگي به خاطر ضرب ديدن، قطع شدن يا فشرده شدن اعصاب يا رگ‌هاي خوني (که البته، از علائم شايع اين عارضه به شمار نمي‌رود).
علت‌ها و دلایل
دررفتگي و نيمه‌دررفتگي تاندون‌هاي پرونئال در اثر وارد آمدن نيروي شديد بر روي اين تاندون‌ها به وجود مي‌آيد، اين نيرو بايد شدت کافي داشته باشد که بتواند يک يا هر دو اين تاندون‌ها را از جايگاه خود خارج کند. شايع‌ترين ساز و کارهاي اين آسيب‌ديدگي عبارت است از:
- يک تصادم ناگهاني و شديد مانند خم شدن با نيروي زياد و ناگهاني بر روي قوزک پا (اغلب باعث پيچيدن پا به سمت خارج مي‌شود) که بر نيروي مقاومت عضلات پرونئال غلبه مي‌کند.
- پيچ خوردن شديد قوزک پا
- اين عارضه از زمان تولد در شما وجود دارد (نقص مادرزادي). مثلاً شيار محل قرار گرفتن تاندون، به صورت مادرزادي کم‌عمق يا بدشکل است.
عواملي که خطر دررفتگي را افزايش مي‌دهد:
- اسکي روي برف يا اسکيت بازي روي يخ
- انجام ورزش‌هايي که نياز به پرش دارد (مانند بسکتبال، ژيمناستيک و واليبال)
- انجام بازي‌هايي که چرخيدن روي پاشنه در آنها اهميت زيادي دارد (مانند فوتبال و لاکراس)
- ورزش و بازي بر روي زمين‌هاي ناصاف و سطوح ناهموار
- داشتن سابقه مصدوميت پا يا قوزک
- قدرت و انعطاف‌پذيري پايين بدن
اگر دررفتگي و نيمه‌دررفتگي تاندون پرونئال به شيوه مناسبي درمان شود، مي‌توان انتظار داشت که به طور کامل بهبود پيدا کند.
عوارض جانبي مرتبط
- درد و ناتواني مزمن و دررفتگي مکرر تاندون در صورتي که بعد از مصدوميت آن، خيلي زود و قبل از بهبودي کامل، دوباره شروع به فعاليت کنيد.
- پارگي تاندون در اثر دررفتگي و نيمه‌دررفتگي مکرر آن
- ناپايداري وآرتروز مفصل قوزک پا در اثر آسيب‌ديدگي مکرر يا به تعويق انداختن درمان
درمان
- روش استراحت دادن، يخ گذاشتن، فشرده‌سازي و بالا نگه داشتن ،(R.I.C.E) بايد براي همه مصدوميني که دچار دررفتگي يا نيمه‌دررفتگي تاندون شده‌اند، اجرا شود.
- ازدرمان فيزيکي شامل گرم و سرد کردن، و يا از روش اولتراسوند مي‌توان براي کاهش تورم و درد استفاده کرد.
- بعد از آنکه التهاب موضع آسيب‌ديده فروکش کرد، بايد حرکات کششي ملايم انجام شود.
- تکنيک‌هاي ماساژ ورزشي، تأثير بسيار مطلوبي در آزاد کردن فشار وارد بر روي عضله پرونئال به خاطر دررفتگي يا نيمه‌دررفتگي تاندون دارد.
- براي بهبودي سريع‌تر تاندون پرونئال بعد از دررفتگي يا نيمه‌دررفتگي، مي‌توان پا را به مدت سه تا چهار هفته گچ گرفت.
- مصدوماني که دچار دررفتگي يا نيمه‌دررفتگي تاندون پرونئال شده‌اند، بايد در يک برنامه توانبخشي شرکت کنند.
- عمل جراحي براي دررفتگي تاندون پرونئال، خيلي به ندرت و فقط در صورتي لازم مي‌شود که آسيب‌ديدگي بافتي که تاندون را در جايگاه خود نگه مي‌دارد، به قدري شديد باشد که نتواند ترميم شود.
- در صورت انجام عمل جراحي براي دررفتگي يا نيمه‌دررفتگي تاندون پرونئال، بايد بعد از عمل حتماً تمرين‌هاي تقويتي و تعادلي براي بازيابي عملکرد مطلوب قوزک پا انجام شود.
- سرد کردن (گذاشتن يخ) موضع آسيب‌ديده باعث کاهش درد و التهاب مي‌شود. يخ گذاشتن روي قوزک پا بايد هر 2 تا 3 ساعت يک بار و نيز بلافاصله بعد از فعاليت‌هايي که باعث تشديد علائم آسيب‌ديدگي مي‌شود، به مدت 10 تا 15 دقيقه انجام شود تا درد و التهاب را کاهش دهد. براي اين منظور، روي ناحيه قوزک پا کيسه‌هاي يخ بگذاريد و يا آن را با استفاده از قطعات يخ ماساژ بدهيد (ماساژ يخ).
تمرين‌هاي ورزشي
تمرین‌هایی برای اصلاح دامنه حرکت و کشش
این تمرین‌ها می‌تواند به بهبود شرایط شما در زمانی که آسیب‌دیدگی تازه به وجود آمده و یا در حال توانبخشی برای بهبود آن هستید، کمک کند. علائم مصدومیت با انجام این تمرین‌ها حتی بدون دخالت پزشک، فیزیوتراپیست یا مربی ورزشی هم تسکین پیدا می‌کند. هنگامی که این تمرین‌ها را انجام می‌دهید، توجه داشته باشید که:
- بازیابی انعطاف‌پذیری بافت به شما کمک می‌کند تا توانایی حرکت طبیعی مفصل را به آن باز گردانید. به این ترتیب حرکت و فعالیت شما به صورت سالم‌تر و با درد کمتری انجام می‌گیرد.
- حرکات کششی باید حداقل به مدت 30 ثانیه در وضعیت کشش نگه داشته شود.
- کشش اندام‌ها در زمان انجام حرکات کششی نباید با درد همراه باشد، بلکه فقط باید احساس یک کشش ملایم یا آزاد شدن فشار در بافت آسیب‌دیده را داشته باشید.
چرخاندن قوزک پا به خارج
- روي صندلي بنشينيد و قوزک پاي آسيب‌ديده را بلند کنيد و روي زانوي پاي ديگر قرار دهيد.
- پاي خود را با دست مخالف بگيريد، به طوري که شست دست بر روي پا و چهار انگشت ديگر در کف پا قرار داشته باشد.
- پاي خود را به آرامي به سمت پايين فشار دهيد و همزمان به مقدار بسيار کمي بچرخانيد، به طوري که انگشت کوچک شما اندکي بالا بيايد.
- با انجام اين حرکت بايد در قسمت داخل قوزک پاي خود کشش ملايمي را احساس کنيد.
چرخاندن قوزک پا به داخل
- روي صندلي بنشينيد و قوزک پاي آسيب‌ديده را بلند کنيد و روي زانوي پاي ديگر قرار دهيد.
- پاي خود را با دست مخالف بگيريد، به طوري که شست دست در کف پا و چهار انگشت ديگر بر روي پا قرار داشته باشد.
- پاي خود را به آرامي بالا بکشيد، به طوري که کوچکترين انگشت شما به سمت بدن شما نزديک شود و با شست دست، کف پاي خود را به سمت خارج فشار دهيد.
- با انجام اين حرکت بايد در قسمت خارج قوزک پاي خود کشش ملايمي را احساس کنيد.
خم کردن قوزک پا
- روي صندلي بنشينيد و قوزک پاي آسيب‌ديده را بلند کنيد و روي زانوي پاي ديگر قرار دهيد.
- با استفاده از دست مخالف، روي پا و انگشتان پا را به سمت خود بکشيد.
- با انجام اين حرکت بايد در قسمت روي پا و قوزک خود کشش ملايمي را احساس کنيد.
کشش عضله گاسترو ساق پا در حالت ايستاده
- دستان خود را روي ديوار بگذاريد.
- پاي آسيب‌ديده را عقب بگذاريد و بکشيد و پاي مخالف را در جلو بگذاريد و کمي خم کنيد.
- پنجه پاي عقبي خود را کمي به سمت داخل بگذاريد.
- در حالي که کف پاي عقب خود را روي زمين چسبانده و زانوي خود را صاف نگه داشته‌ايد، وزن بدن را به جلو و به سمت ديوار بيندازيد و اجازه ندهيد که کمر شما خم شود.
- با انجام اين حرکت بايد در قسمت ساق پا کشش ملايمي را احساس کنيد.
کشش عضله سولئوس ساق پا در حالت ايستاده
- دستان خود را روي ديوار بگذاريد.
- پاي آسيب‌ديده را عقب بگذاريد و بکشيد و پاي مخالف را در جلو بگذاريد و کمي خم کنيد.
- پنجه پاي عقبي خود را کمي به سمت داخل بگذاريد.
- در حالي که کف پاي خود را روي زمين چسبانده‌ايد، زانوي پاي عقب خود را اندکي خم کنيد و وزن بدن را به آرامي بر روي پاي عقبي بيندازيد، به طوري که کشش ملايمي را در عمق ساق پاي عقب خود احساس کنيد.
تمرين تقويتي-لوله کردن حوله
- صندلي خود را روي يک سطح بدون فرش بگذاريد و روي آن بنشينيد.
- پاي خود را در حالي که پاشنه آن را روي زمين نگه داشته‌ايد، بر روي يک حوله بگذاريد.
- فقط با حرکت دادن پنجه پاي خود، حوله را به سمت پاشنه بکشيد. دقت کنيد که پاشنه پا از زمين جدا نشود.
پيشگيري
- قبل از فعاليت‌هاي ورزشي، بدن خود را خوب گرم کنيد و حرکات کششي را انجام دهيد.
- تناسب اندام خود را حفظ کنيد:
- قدرت، انعطاف‌پذيري و استقامت
- سلامت قلب و عروق
- قوزک آسيب‌ديده خود را با وسايل کمکي و حفاظتي مانند باندهاي کشي، نوار، بريس و کفش‌هاي ورزشي ساق بلند، محافظت کنيد.
- از دويدن و انجام ساير فعاليت‌هاي ورزشي بر روي سطوح ناهموار خودداري کنيد.
- بعد از آسيب‌ديدگي قوزک پا، حتماً دوره کامل توانبخشي را تا قبل از آنکه مجدداً به سراغ ورزش و بازي برويد، طي کنيد.