بیماری تبخال لب ( دهان درد )
تبخال لب یک ضایعه ویروسی است که تاول هایی در پوست و مخاط لب ها ایجاد می کند. کودکان به دو نوع تبخال مبتلا می گردند.
1- کودک برای اولین مرتبه با ویروس تبخال برخورد می کند و ویروس، ضایعه تبخالی ایجاد می نماید و کودک دچار علایم عمومی می گردد.
2 - کودک به دفعات مبتلا به تبخال می گردد یا به عبارت دیگر تبخال او عود می کند و تکرار می شود. تکرار شدن تبخال به این علت است که ویروس های تبخال در محل لب ها و صورت به شکل اجسامی به حالت پنهانی و در حال نهفتگی باقی می مانند و هر موقع کودک در برابر عواملی مانند سرما یا آفتاب ( اشعه اولتراویوله ) قرار گیرد یا به عللی تب کند یا دچار هیجان شود و زمانی که دختران جوان قاعده شوند، ویروس فعال می گردد و تبخال عود می کند. این نوع تبخال فقط به صورت ضایعاتی پوستی تظاهر می کند و علایم عمومی مانند تب و غیره ندارد.
تبخال لب ها به صورت ضایعات تاولی که جدار نازک دارد و در محل پوست و مخاط لب ها به وجود می آید و به سرعت پاره می شود و سپس دله می بندد و در خلال 7 تا 10 روز بدون اینکه داغی بجا بگذارد بهبود می یابد. قبل از پیدایش تاول ها، کودک در محل تاول ها احساس غلغلک، سوزش و درد می کند. اگر پوست صورت دچار ضربه یا خراشی گردد، ویروس تبخال که در محل وجود دارد ممکن است ایجاد تبخال نماید. هم چنین در ناحیه چانه شیرخوارانی که دچار آب ریزش دهان هستند ممکن است تبخال ایجاد گردد.
پیشگیری و درمان تبخال لب ها :
فردی که مبتلا به تبخال لب ها می شود پوست صورت خود را خشک و پاک نگه دارد تا میکروب ها و قارچ ها بر روی تبخال ننشینند و بهتر است در صورت امکان روی تبخال را بپوشاند تا ویروس به دیگران منتقل نشود. اگر سوزش و درد وجود دارد، مادر می تواند به کودک خود داروهای مسکن مانند استامینوفن بدهد تا دوران تبخال طی شود و بهبود یابد. داروهای ضد ویروسی بر روی تبخال موثر است. ولی چون تبخال خود به خود بهبود می یابد، مالیدن پمادهای ضد ویروسی یا پمادهای ویتامین دار لزومی ندارد. اگرتبخال لب ها به دفعات عود کرد پزشک به عنوان جلوگیری از عود مکرر، داروی آسیکلوویر توصیه می نماید.
بیماری تبخال دهان ( دهان درد ) :
تبخال دهان یا دهان درد ( پیدایش تاول بر روی زبان، سطح داخلی گونه ها و تورم لثه ها ) به علت ویروس ایجاد می شود. سر زدن دندان های کودک و زخم شدن لثه ها، عامل مساعدی در به وجود آمدن تبخال دهان می باشد. این بیماری معمولا در سنین یک تا سه سالگی بیشتر دیده می شود.
علایم بیماری تبخال دهان ( دهان درد ) :
معمولا با تب و تحریک پذیری به مدت یک یا دور روز شروع می شود. سپس کودک احساس درد در دهان می کند و آبریزش زیاد از دهان پیدا می کند و دهان او بد بو می شود. در این زمان تب کودک به 40 تا 40/5 درجه سانتیگراد می رسد. چون خوردن غذا و حتی مایعات برای او دردناک است. کودک معمولا از خوردن غذا امتنا می کند. اگر به زبان و دهان کودک نگاه کنید، بر زبان تاول های کوچک که معمولا در حدود 10 میلی متر دارند و از لایه خاکستری زرد رنگی پوشیده شده اند، دیده می شود. موقعی که لایه مزبور جدا شود، زخم های سطحی ایجاد می گردد. محل این زخم ها معمولا بر روی زبان و سطح داخلی گونه است، ولی ممکن است همه جای دهان وجود داشته باشد. تورم لثه ها زودتر و هم زمان با زخم های دهان ایجاد می شود. در بعضی از مواقع لوزه ها نیز متورم می شوند. گاه ممکن است غدد لنفاوی زیر فک کودک بزرگ و متورم گردد. تب و دردی که در نتیجه زخم های دهان ایجاد می شود معمولا 2 تا 4 روز ادامه دارد سپس از بین می رود، ولی دوران بیماری و بهبود زخم ها معمولا 7 تا 9 روز طول خواهد کشید. تبخال دهان معمولا خود به خود بهبود می یابد، ولی چون یکی از بیماری هایی است که سبب ناراحتی شدید، بی خوابی، بی اشتهائی و نا آرامی کودک می گردد، ممکن است والدین را نگران سازد، ولی جای نگرانی نیست، زیرا پس از گذشت دوران بیماری، کودک بدون هیچ عوارضی بهبود می یابد. در بعضی از کودکان ممکن است تبخال دهان نیز هم زمان با تبخال لب ها وجود داشته باشد.اگر کودکی که مبتلا به تبخال دهان است، انگشتان خود را به دهانش ببرد، ممکن است ویروس تبخال از خراش انگشتان وارد پوست شود و سبب تبخال از خراش انگشت گردد. اگر ویروس تبخال به ناحیه تناسلی سرایت کند، ایجاد ضایعات تبخالی در آن ناحیه می کند. هم چنین ممکن است ویروس داخل چشم شود و سبب ابتلای قسمت های مختلف آن گردد. در چنین مواردی کودک باید هر چه زوتر نزد چشم پزشک برده شود.
درمان تبخال دهان (دهان درد):
1– شست و شوی دهان به بهبود زخم های زبان و دهان کمک می کند، بنابراین اگر کودک به حد کافی بزرگ شده وقادر می باشد، باید دهان خود را با آب نمک طبی و یا با محلول های ضد عفونی رقیق به دفعات بشوید.
2– اگر کودک تب شدید دارد، مادر باید برای پائین آوردن تب، داروهای تب بر به کودک بدهد.
3– داروی ضد ویروسی آسیکوویر خوراکی اگر در سه روز اول بیماری به وسیله پزشک توصیه و به کودک داده شود، موجب کم شدن درد تورم لثه ها و کم شدن درد و آبریزش دهان می شود و کودک قادر خواهد بود غذا بخورد. اگر تبخال لب ها نیز وجود دارد، مالیدن لوسیون کالامین دی موجب خشک شدن و بهبود آن می گردد.
4 – کودک را باید به خوردن مایعات سرد (شیر، آبمیوه، آب کمپوت ) تشویق نمایید. نوشیدن مایعات حتی آب ساده از کم شدن آب بدن جلوگیری می کند و به کاهش تب کمک می نماید. در صورت تمایل کودک می توانید غذاهای نرم شل ( حریره، آش، سوپ ) به کودک ارائه دهید، ولی هیچگاه با زور به او غذا نخورانید. کودک مایعات و غذا های شل را با نی بهتر خواهد خورد.
5– برای از بین بردن درد، نباید دهان شویه هائی که دارای مواد بی حس کننده مانند لیدوکائین یا قرص های بی حس کننده است، به کار ببرند، زیرا زبان و دهان را بی حس می کند و موجب تخریب پوشش دهان و زبان می گردد. اگر فقط شب ها یک قاشق شربت دیفن هیدرامین به دهان کودک بمالید و سپس کودک آن را فرو دهد، به او کمک می کند که راحت تر غذایش را بخورد، هم چنین به خواب رفتن او نیز کمک خواهد کرد.
پیشگیری از ابتلا به تبخال دهان : پیشگیری از انتشار ویروس از کودک مبتلا به کودک سالم با رعایت موازین بهداشتی امکان پذیر است. کودکان سالم را باید از کودکان مبتلا دور نگه داشت، زیرا ویروس تبخال واگیردار می باشد.