بازی‌ها نقش مهمی در توسعه شناختی کودکان دارند. از طریق بازی، کودکان مهارت‌های حیاتی مانند حل مسئله، تفکر انتقادی، خلاقیت، و توانایی‌های زبانی را توسعه می‌دهند. در ادامه به چند نمونه از بازی‌هایی که به رشد شناختی کودکان کمک می‌کنند، اشاره می‌کنیم:

۱. بازی‌های ساخت و ساز

• لگو و بلوک‌های ساختنی: بازی با لگو و بلوک‌ها به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های حل مسئله و تفکر فضایی را توسعه دهند. همچنین، این نوع بازی‌ها تخیل و خلاقیت کودکان را تقویت می‌کند.

۲. بازی‌های حافظه

• بازی کارت‌های حافظه: بازی‌هایی که در آن‌ها کودکان باید جفت‌های مشابه از تصاویر را پیدا کنند، به تقویت حافظه کوتاه‌مدت و توانایی‌های تمرکز آن‌ها کمک می‌کند.

۳. پازل‌ها

• پازل‌های تصویری: انجام پازل‌ها به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های حل مسئله و تفکر منطقی خود را تقویت کنند. همچنین، پازل‌ها به تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف و تفکر فضایی کمک می‌کنند.

۴. بازی‌های نقش‌آفرینی

• آشپزخانه‌ی کودکان و مجموعه‌های دکتری: بازی‌های نقش‌آفرینی به کودکان امکان می‌دهند تا در نقش‌های مختلف تجربه کسب کنند، احساسات مختلف را کشف کنند و مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند.

۵. بازی‌های ریاضی و منطق

• بازی‌های تخته‌ای مانند شطرنج و داما: این نوع بازی‌ها توانایی‌های استراتژیک و تفکر منطقی را تقویت می‌کنند و به کودکان کمک می‌کنند تا در حین بازی، مهارت‌های تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی را تمرین کنند.

۶. بازی‌های زبانی و خواندن

• شعر و قصه‌گویی: این فعالیت‌ها به تقویت مهارت‌های زبانی کودکان کمک می‌کنند، از جمله دایره لغات و درک مطلب. بازی‌هایی که شامل ترتیب دادن کلمات یا جملات می‌شوند نیز به تقویت گرامر و مهارت‌های نوشتاری کمک می‌کنند.

۷. بازی‌های دیجیتال آموزشی

• برنامه‌ها و بازی‌های تعلیمی: برخی اپلیکیشن‌ها و بازی‌های دیجیتال به طور خاص برای توسعه مهارت‌های شناختی طراحی شده‌اند. این بازی‌ها می‌توانند مهارت‌های مختلفی مانند حساب، خواندن و حل مسئله را به شکل سرگرم‌کننده‌ای آموزش دهند.

انتخاب بازی‌های مناسب بر اساس سن و توانایی‌های کودک بسیار مهم است تا اطمینان حاصل شود که آن‌ها از بازی‌ها لذت می‌برند و در عین حال به رشد شناختی و اجتماعی خود ادامه می‌دهند.

تشخیص رشد شناختی در هنگام بازی

تشخیص رشد شناختی کودکان در حین بازی می‌تواند به والدین و مربیان کمک کند تا درک بهتری از پیشرفت‌های توسعه‌ای فرزندان خود داشته باشند و به آن‌ها در انتخاب فعالیت‌ها و بازی‌هایی که به رشد شناختی آن‌ها کمک می‌کند، یاری رسانند. در اینجا چند نکته کلیدی برای تشخیص علائم رشد شناختی در کودکان هنگام بازی آورده شده است:

۱. توجه و تمرکز

• توانایی حفظ توجه: کودکانی که در توانایی خود برای تمرکز بر یک فعالیت یا بازی برای مدت زمان طولانی‌تر پیشرفت می‌کنند، نشانه‌های رشد شناختی خوبی دارند.
• پیگیری دستورالعمل‌ها: کودکانی که می‌توانند دستورالعمل‌های مرحله به مرحله را دنبال کنند و بر اساس آن‌ها عمل کنند.

۲. حل مسئله و تفکر منطقی

• استفاده از استراتژی‌ها: توانایی استفاده از استراتژی‌ها و تاکتیک‌های مختلف برای حل مشکلات در بازی‌ها نشان‌دهنده رشد شناختی است.
• تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری: توجه داشته باشید که آیا کودک در تلاش است تا علت و معلول را در بازی‌ها درک کند و بر اساس آن تصمیم‌گیری کند.

۳. خلاقیت و نوآوری

• بازی‌های خلاق: کودکانی که در بازی‌های خلاق شرکت می‌کنند و سناریوهای جدید و ایده‌های ابتکاری را ایجاد می‌کنند، نشانه‌هایی از رشد شناختی قوی دارند.
• استفاده از مواد و ابزارهای مختلف: توجه به اینکه آیا کودک در تلاش است تا از مواد و ابزارهای موجود در محیط استفاده کند و چگونه آن‌ها را در بازی‌های خود به کار می‌برد.

۴. حافظه و یادگیری

• به خاطر سپردن قوانین بازی: کودکانی که قادر به یادآوری و اجرای قوانین بازی هستند بدون اینکه مکرراً یادآوری شوند، نشانه‌های خوبی از پیشرفت شناختی دارند.
• تکرار و تمرین: توانایی تکرار و تمرین مهارت‌ها یا فعالیت‌هایی که قبلاً یاد گرفته‌اند، نشان دهنده توسعه حافظه کاری است.

۵. زبان و ارتباطات

• افزایش دایره واژگان: توجه به اینکه کودکان چگونه واژگان جدید را در صحبت‌های خود به کار می‌برند و چگونه توانایی‌های زبانی آن‌ها در حین بازی توسعه می‌یابد.
• ارتباط مؤثر: توانایی بیان ایده‌ها، احساسات و نیازها به شکل واضح و مؤثر، که نشان‌دهنده رشد در مهارت‌های ارتباطی است.

این نشانه‌ها به والدین و مربیان کمک می‌کنند تا توسعه شناختی کودکان را درک کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا فعالیت‌های متناسب با نیازهای رشدی کودکان خود را فراهم کنند.