سرفه در کودکان

سرفه یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه والدین به پزشک اطفال است. در بیشتر موارد، سرفه در کودکان نشان‌دهنده یک عفونت ساده تنفسی است، اما گاهی ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری جدی‌تر باشد. سرفه‌های مکرر یا طولانی‌مدت می‌توانند باعث نگرانی والدین شوند و بر کیفیت زندگی کودک تأثیر بگذارند. در این مقاله، به بررسی علل، انواع، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از سرفه در کودکان می‌پردازیم.

انواع سرفه در کودکان

سرفه در کودکان می‌تواند به اشکال مختلفی ظاهر شود که هر کدام ممکن است نشان‌دهنده علل متفاوتی باشند:

• سرفه خشک: معمولاً بدون خلط است. ممکن است ناشی از تحریک گلو یا مجاری تنفسی باشد. علل شایع: سرماخوردگی، آلرژی، آسم، یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار.
• سرفه خلطدار (تر): همراه با ترشحات مخاطی است. اغلب در عفونت‌های باکتریایی مانند برونشیت یا سینوزیت دیده می‌شود.
• سرفه پارس‌مانند (کروپ): صدایی شبیه پارس سگ دارد. معمولاً ناشی از تورم حنجره و نای است. بیشتر در کودکان ۶ ماه تا ۳ سال مشاهده می‌شود.
• سرفه همراه با خس‌خس سینه: ممکن است نشانه آسم یا برونشیولیت باشد. در صورت تنگی نفس نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
• سرفه‌های طولانی‌مدت (مزمن): اگر سرفه بیش از ۴ هفته ادامه یابد، نیاز به بررسی تخصصی دارد. علل احتمالی: آسم، ریفلاکس معده، یا عفونت‌های مزمن.

علل شایع سرفه در کودکان

• عفونت‌های ویروسی (سرماخوردگی و آنفولانزا): شایع‌ترین علت سرفه در کودکان است. معمولاً با علائمی مانند تب، آبریزش بینی و گلودرد همراه است. سرفه ممکن است تا دو هفته پس از بهبودی ادامه یابد.
• برونشیولیت: عفونت ویروسی مجاری کوچک تنفسی (برونشیول‌ها). بیشتر در نوزادان و کودکان زیر ۲ سال دیده می‌شود. علائم: تنفس سریع، خس‌خس سینه و کاهش اشتها.
• آسم: بیماری التهابی مزمن مجاری تنفسی. سرفه‌های شبانه یا پس از فعالیت بدنی تشدید می‌شود. ممکن است با خس‌خس سینه و تنگی نفس همراه باشد.
• سیاه‌سرفه (پرتوسیس): عفونت باکتریایی بسیار مسری. سرفه‌های شدید و پشت سر هم که به دنبال آن صدای "ویپ" شنیده می‌شود. در نوزادان می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری دارد.
• ریفلاکس معده به مری (GERD): برگشت اسید معده به مری و حلق باعث سرفه مزمن می‌شود. معمولاً پس از غذا خوردن یا دراز کشیدن بدتر می‌شود.
• آلرژی و رینیت آلرژیک: تماس با گرده، گرد و غبار یا موی حیوانات می‌تواند باعث سرفه خشک شود. معمولاً با عطسه، خارش چشم و آبریزش بینی همراه است.
• جسم خارجی در مجاری تنفسی: گاهی اوقات کودکان اشیاء کوچک را استنشاق می‌کنند. سرفه ناگهانی و شدید ممکن است نشان‌دهنده این مشکل باشد.
• سینوزیت: عفونت سینوس‌ها می‌تواند باعث سرفه خلطدار و طولانی‌مدت شود. ترشحات پشت حلق، سرفه را تشدید می‌کند.

چه زمانی سرفه کودک نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد؟

برخی علائم همراه با سرفه نشان‌دهنده شرایط خطرناک هستند و نیاز به اقدامات پزشکی فوری دارند:

• تنفس سریع یا مشکل در تنفس
• کبودی لب‌ها یا صورت (نشانه کمبود اکسیژن)
• تب بالا و مداوم (بیش از ۳ روز)
• خس‌خس سینه شدید
• سرفه همراه با خون
• بی‌حالی یا عدم توانایی در نوشیدن مایعات

روش‌های تشخیص سرفه در کودکان

پزشک با توجه به شرح حال و معاینه فیزیکی، ممکن است آزمایش‌های زیر را توصیه کند:

• عکسبرداری از قفسه سینه (اشعه ایکس) برای بررسی عفونت ریه یا جسم خارجی.
• تست تنفس (اسپیرومتری) برای تشخیص آسم.
• آزمایش خون در صورت شک به عفونت باکتریایی.
• تست آلرژی اگر سرفه ناشی از حساسیت باشد.

درمان سرفه در کودکان

درمان بستگی به علت سرفه دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درمان‌های خانگی و مراقبت‌های عمومی: نوشیدن مایعات گرم مانند شیر با عسل (برای کودکان بالای ۱ سال) یا چای کمرنگ. استفاده از بخور سرد برای مرطوب کردن مجاری تنفسی. بالا نگه داشتن سر کودک هنگام خواب برای کاهش سرفه‌های شبانه. پرهیز از دود سیگار و آلاینده‌های هوا.
• داروها: آنتی‌بیوتیک‌ها: فقط در عفونت‌های باکتریایی مانند سینوزیت یا سیاه‌سرفه تجویز می‌شوند. داروهای ضدسرفه: معمولاً برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود مگر با تجویز پزشک. داروهای ضدآلرژی و کورتون‌های استنشاقی: در موارد آسم یا آلرژی استفاده می‌شوند.
• درمان‌های تخصصی: در صورت وجود جسم خارجی، ممکن است اقدامات اندوسکوپی لازم باشد. فیزیوتراپی قفسه سینه برای کمک به دفع خلط در برخی شرایط خاص.

پیشگیری از سرفه در کودکان

برای کاهش خطر ابتلا به سرفه و عفونت‌های تنفسی، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• واکسیناسیون به موقع (مانند واکسن سیاه‌سرفه، آنفولانزا و پنوموکوک).
• آموزش به کودکان برای شستن دست‌ها به طور منظم.
• پرهیز از تماس با افراد بیمار.
• بهبود کیفیت هوا و جلوگیری از قرار گرفتن در معرض دود سیگار یا آلاینده‌های محیطی.

در نهایت، اگر سرفه کودک شما ادامه یابد یا با علائم دیگری مانند تب، تنگی نفس، یا خستگی شدید همراه باشد، بهتر است فوراً با پزشک تماس بگیرید تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.