علت کم وزنی نوزادان و کودکان| گهوارک

اضافه شدن وزن کمتر از حد طبیعی در نوزادان و کودکان

در دوران نوزادی و کودکی، کودکان نسبت به هر زمان دیگری در زندگی با سرعت بیشتری وزن اضافه می کنند و رشد می کنند. با این حال، برخی از کودکان به دلیل تغییرات مرتبط با ژنتیک، به دنیا آمدن نارس یا به دلیل سوء تغذیه که ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، با سرعت طبیعی وزن اضافه نمی کنند. سوءتغذیه گاهی کسری رشد، تزلزل وزن یا تزلزل رشد نامیده می شود.

تشخیص و درمان کودکانی که به طور طبیعی وزن اضافه نمی کنند بسیار مهم است زیرا ممکن است نشانه ای از سوء تغذیه یا یک مشکل پزشکی زمینه ای باشد که نیاز به درمان دارد. سوء تغذیه می تواند عوارضی مانند ضعف سیستم ایمنی، رشد خطی کمتر از حد انتظار، قد کوتاه تر از حد انتظار یا مشکلات یادگیری داشته باشد. این عوارض در کودکانی که برای مدت طولانی دچار سوتغذیه هستند، بیشتر دیده می شود.

کودکان ممکن است در دوران شیرخواری( سال اول تولد ) و یا در دوران کودکی، وزنشان کمتر از حد طبیعی اضافه شود یا اضافه شدن وزن آنها متوقف شود و یا حتی وزن خود را از دست بدهند. برای این حالات، دو علت عمده وجود دارد :

ابتلا به بیماری ها و ناهنجاری ها.

عوامل تغذیه ای که علت اصلی را تشکیل می دهند.

دلایل اصلی کم وزنی نوزاد و کودکان

ابتلا به بیماری ها و ناهنجاری ها

✓بعضی از کودکان به علت ابتلا به بیماری هایی مانند عفونت های ریه و دستگاه تنفس، بیماری های گوارشی ( اسهال و استفراغ )، عفونت ادراری و عفونت های دیگر، برای مدتی نمی توانند غذای مورد نیاز خود را بخورند و در نتیجه وزن طبیعی به دست نمی آورند یا وزنشان را از دست می دهند. در این موارد، پس از درمان بیماری، کودک وزن از دست رفته را مجدداً اضافه نموده و به حالت طبیعی برمی گردد.

✓بعضی از کودکان به علت ناهنجاریهایی مانند شکاف کام، ممکن است نتوانند کاملاً به پستان مادر مک بزنند یا مک زدن آنها ضعیف باشد و در نتیجه شیر کافی یا غذای کافی نخورند و وزن آنها اضافه نگردد.

✓کودک ممکن است دچار ناهنجاری یا بیماری دستگاه ادراری ( کلیه ها، حالبها و مثانه ) باشد و دچار عفونت کلیه گردد و در نتیجه شیر و غذای کافی نخورد.

✓کودک ممکن است دچار اختلال در آنزیم های روده باشد و شیر و غذا را نتواند هضم و جذب نماید و وزن او اضافه نگردد.

✓اگر کودک دچار ناهنجاری قلب باشد، چون اکسیژن کافی به تمام بدن او نمی رسد، وزن کودک به طور طبیعی اضافه نمی گردد، در حالی که شیر مادر کافی است و غذای کافی نیز به او عرضه می گردد.

✓بعضی از کودکان ممکن است دچار مشکل بلع باشند و نتوانند به طور طبیعی غذا را ببلعند.

✓اگر کودک دچار بزرگی لوزه ها و نسج آدنوئید ( لوزۀ سوم ) باشد و دچار عفونت های مکرر گردد، وزن او اضافه نخواهد شد.

در تمام حالات فوق، پدر و مادر باید کودک را نزدپزشک متخصصبرده و پزشک با گرفتن شرح حال و معاینات کامل و آزمایش های ضرور، به علت بیماری و مشکل کودک پی برده و درمان را آغاز نماید تا کودک به رشد طبیعی خود ادمه دهد.

علل تغذیه ای

وزن کودکان، مخصوصاً در سال اول و دوم تولد، ممکن است کمتر از حد طبیعی اضافه شود یا اضافه شدن وزن آنها متوقف شود، یا وزن خود را از دست بدهند. بیشتر این کودکان، مشکل تغذیه ای دارند که علل آن عبارت است از :

✓نا آگاهی پدر و مادر و اطرافیان از نیاز غذایی کودک در سنین مختلف : در شش ماه اول تولد، اگر شیر مادر کافی باشد، در هر ماه بین 600 تا 900 گرم یا بیشتر به وزن کودک اضافه می شود. در این صورت رشد جسمی و مغزی کودک طبیعی خواهد بود، ولی در شش ماه دوم، اگر کودک فقط شیر مادر بخورد، چون از یک طرف به علت رشد سریع بدن، به پروتئین و کالری بیشتری نیاز دارد و از طرفی نیز مقدار و حجم شیر مادر کم می شود و کیفیت شیر نیز تغییر می یابد ( مقدار پروتئین شیر مادر کم می شود، یعنی از هر 3 گرم درصد به 1/5 تا 2 درصد و حتی کمتر می رسد )، بنابراین کودک رشد نخواهد کرد و وزن او اضافه نخواهد شد و حتی ممکن است وزن او کم گردد. پس مادران باید این نکته را بدانند که شیر مادر در شش ماه اول تولد برای کودک کافی است، ولی در شش ماه دوم تولد کافی نیست و باید غذای تکمیلی را شروع نمایند. اگر شیر مادر کم شده است و وزن کودک هم اضافه نمی شود، باید به کودک شیرخشک داده شود تا وزن طبیعی به دست آورد.

بعضی از مادران از رشد کودک در سال دوم تولد و نیازهای غذایی کودک در این سنین، آگاهی و آشنائی ندارند و غذای کامل و کافی از نظر مقدار پروتئین و کالری در اختیار کودک قرار نمی دهند. به طور مثال ممکن است مادر برای کودک 15 تا 18 ماهه، فقط هر یکی دو ساعت پستان خود را در دهان کودک بگذارد. در چنین شرایطی چون شیر مادر برای کودک 15 تا 18 ماهه کافی نیست، دچار سوء تغذیه می گردد و وزن او نیز اضافه نمی شود.

✓بعضی از مادران در هنگام شیر و غذا دادن به کودک، رابطۀ عاطفی با او برقرار نمی کنند، با او حرف نمی زنند و به دوست داشتن و نداشتن غذا توسط کودک توجهی ندارند و نمی دانند که کودک رنگ، بو و طعم غذایی را که میخواهند به او بدهند، دوست دارد یا نه ؟ و حتی هر روز یک نوع غذای تکراری به او ارائه می دهند. در این موارد، چون کودک غذا را دوست ندارد، کم میخورد و در نتیجه وزن او اضافه نخواهد شد و رشد نخواهد کرد. بعضی از کودکان در هنگام غذا خوردن احتیاج دارند که همراه غذا مایعات مانند شیر اضافی یا آب بخورند، اگر کودک چنین تمایلی دارد باید به او مایعات بدهند تا غذایش را به طور کامل بخورد، در غیر این صورت کمتر غذا میخورد و رشد نخواهد کرد.

✓بعضی از مادران بسیار عصبی هستند و از کودک خود انتظارات زیادی دارند. از کودک دو سالۀ خود توقع و انتظار دارند همانند بزرگسالان سه نوبت ( صبح، ظهر و شب ) غذا بخورد و در خلال 10 تا 15 دقیقه نیز غذایش را تمام کند. در حالی که کودک دو ساله نیاز دارد که پس از کمی دویدن و بازی کردن چند قاشق غذا بخورد، سپس به بازی و فعالیت خود ادامه دهد و هر دو تا سه ساعت، دوباره غذا می خواهد. اگر چنین شرایطی برای کودک به وجود نیاید کودک کمتر غذا می خورد و وزن او نیز اضافه نخواهد شد.

چگونه می توانم بفهمم که فرزندم کم وزن است؟

هر بچه ای وزن مطلوب خود را دارد. اما اگر صدک وزن فرزندتان در نمودارهای رشد در ویزیت سالانه پزشک اطفال کاهش یابد، این موضوع جای نگرانی دارد.

اگر یک کودک کوچکتر شروع به رشد کردن لباس هایش در هر فصل نکرد، باید با پزشک اطفال خود ملاقات کنید.
در زمان حمام کردن یا در استخر مراقب باشید تا ببینید آیا می توانید دنده های فرزندتان را ببینید یا خیر. دنده هایی که بیرون زده یا به وضوح قابل مشاهده هستند، نشانه این است که کودک شما ممکن است کمبود وزن داشته باشد

پزشک همچنین ممکن است در مورد خانواده کودک، از جمله افرادی که در خانه کودک زندگی می کنند، بپرسد که آیا تغییرات یا استرس های اخیر (مانند طلاق، بیماری، مرگ، خواهر و برادر جدید) وجود داشته است یا بیماری، از جمله سابقه اختلال تغذیه است یا خیر. پزشک همچنین ممکن است در مورد تامین غذا یا سوال کند .

درمان برای افزایش وزن کودکان

هدف از درمان این است که کودک را با تغذیه کافی برای "برداشتن" وزن نرمال تامین کند. طیفی از وزن های طبیعی برای یک سن خاص وجود دارد. رشد متوالی ممکن است نیاز به تغییر در رژیم غذایی، برنامه تغذیه کودک داشته باشد.

هنگامی که یک متخصص اطفال متوجه می شود که کودک شما کم وزن است، ممکن است یک مشاوره یک روزه با یک متخصص تغذیه برنامه ریزی کند.

کودکانی که دچار سوءتغذیه شدید هستند معمولا در ابتدا در بیمارستان بستری می شوند. در حالی که در بیمارستان است، می توان رژیم غذایی و وزن کودک را به دقت کنترل کرد.

تغذیه درمانی :تغذیه درمانی درمان اولیه برای کودکانی است که وزن کمی دارند. هدف تغذیه درمانی، فعال کردن افزایش وزن است که معمولاً دو تا سه برابر نرخ طبیعی افزایش وزن برای سن کودک است. بهترین راه برای افزایش انرژی غذایی به سن و وضعیت تغذیه کودک بستگی دارد. توصیه های فردی باید توسط متخصص اطفال یا متخصص تغذیه تعیین شود. مکمل مولتی ویتامین ممکن است در برخی موارد توصیه شود.

برای نوزادان با پمپ کردن شیر مادر و افزودن مقدار از پیش تعیین شده پودر شیر خشک یا کنسانتره مایع، می توان تعداد کالری شیر مادر را افزایش داد. این ترکیب شیر غنی شده انسان نامیده می شود. برای ایمنی نوزاد، این درمان باید با نظارت پزشک یا متخصص تغذیه انجام شود.

شیرهای گیاهی (مانند سویا، بادام، برنج، نارگیل و غیره) برای نوزادان مناسب نیستند. به استثنای شیرخشک های مبتنی بر سویا، شیرهای گیاهی دارای کمبود پروتئین، کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی هستند.

نوزادان بین صفر تا چهار ماهگی نیاز به تغذیه مکرر دارند، معمولاً 8 تا 12 بار در روز. نوزادان بزرگتر معمولاً به چهار تا شش بار در روز نیاز دارند.

در نوزادان از 6 ماهگی به بالا، انرژی دریافتی از رژیم غذایی (برحسب کالری) را می توان با افزودن غلات برنج یا پودر شیر خشک به غذاهای پوره شده افزایش داد.

در کودکان بزرگتر، انرژی دریافتی رژیم غذایی (برحسب کالری) را می توان با افزودن پنیر، کره یا خامه یا با استفاده از نوشیدنی های حاوی شیر غنی شده به جای شیر کامل افزایش داد.

جایگزین های شیر غیر لبنی برای کودکانی با افزایش وزن ضعیف که قادر به تحمل شیر لبنی نیستند (یعنی شیر حیوانات، اغلب گاو و بز) در دسترس است. جایگزین های شیر غیر لبنی شیر نیستند، بلکه عصاره های مشتق شده از منابع گیاهی هستند. شیرهای جایگزین رایج عبارتند از سویا، بادام، برنج، نارگیل و شیر شاهدانه. جایگزین های جدید شیر عبارتند از کینوآ، جو دوسر، سیب زمینی و شیرهای مخلوط. شیر سویا دارای مشخصات مغذی است که بیشتر شبیه شیر گاو است. معمولاً با کلسیم و ویتامین D غنی می شود. سایر شیرهای گیاهی به طور کلی پروتئین، کلسیم، ویتامین D و انرژی (برحسب کالری) نسبت به شیر گاو یا شیر سویا کمتر هستند. همچنین ممکن است فاقد سایر ویتامین ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب موجود در شیر لبنیات باشند. اگر شیرهای جایگزین برای کودکانی با افزایش وزن کم ضروری است، غذاهای دیگر باید عاقلانه انتخاب شوند تا مواد مغذی موجود در آنها تامین شود.

کودک بزرگتر باید اغلب (هر دو تا سه ساعت، اما نه به طور مداوم) غذا بخورد. کودک باید سه وعده غذایی و سه میان وعده بر اساس یک برنامه ثابت داشته باشد. میان وعده ها باید به گونه ای تنظیم شوند که اشتهای کودک برای وعده های غذایی از بین نرود (به عنوان مثال، زمان میان وعده نباید در عرض یک ساعت از زمان صرف غذا باشد؛ میان وعده ها نباید بلافاصله بعد از یک وعده غذایی ناتمام ارائه شوند). نمونه هایی از میان وعده های سالم عبارتند از کره بادام زمینی، پنیر، تخم مرغ آب پز سفت، پودینگ، ماست، میوه یا سبزیجات تازه. ممکن است در برخی موارد مکمل مولتی ویتامین و مواد معدنی توصیه شود.