قصه بر زندگی و آینده ی کودک چه تاثیری دارد

قصه‌گویی یکی از ابزارهای قدرتمند تربیتی و آموزشی است که از دیرباز برای انتقال مفاهیم و ارزش‌ها به کودکان استفاده می‌شود. گوش دادن به قصه‌ها می‌تواند تأثیرات عمیق و ماندگاری بر رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان داشته باشد. در ادامه به برخی از تأثیرات قصه‌گویی بر زندگی و آینده کودکان پرداخته شده است:

1. توسعه مهارت‌های زبانی و گفتاری

• گسترش دایره لغات: قصه‌ها با معرفی کلمات جدید و متنوع، به گسترش دایره لغات کودکان کمک می‌کنند.
• تقویت مهارت‌های گفتاری: گوش دادن به قصه‌ها و بازگو کردن آن‌ها، مهارت‌های گفتاری کودکان را تقویت می‌کند و به بهبود بیان و تلفظ آن‌ها کمک می‌کند.

2. تقویت تخیل و خلاقیت

• تحریک تخیل: قصه‌ها معمولاً شامل عناصر خیالی و فانتزی هستند که تخیل کودکان را تحریک می‌کنند و آن‌ها را به فکر کردن خارج از چارچوب‌های معمول ترغیب می‌کنند.
• افزایش خلاقیت: کودکان از طریق شنیدن و بازگویی قصه‌ها یاد می‌گیرند که چگونه داستان‌های خود را خلق کنند و این کار به تقویت خلاقیت آن‌ها کمک می‌کند.

3. توسعه مهارت‌های اجتماعی و عاطفی

• یادگیری همدلی: قصه‌ها معمولاً شامل شخصیت‌ها و موقعیت‌های مختلفی هستند که کودکان با آن‌ها همذات‌پنداری می‌کنند. این تجربه به کودکان کمک می‌کند تا احساسات و دیدگاه‌های دیگران را درک کنند و همدلی بیشتری نشان دهند.
• مدیریت احساسات: از طریق داستان‌ها، کودکان با احساسات مختلف آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند چگونه این احساسات را در خود و دیگران مدیریت کنند.

4. آموزش ارزش‌ها و اخلاقیات

• انتقال ارزش‌ها: قصه‌ها می‌توانند ارزش‌ها و اصول اخلاقی مهمی را به کودکان منتقل کنند. این داستان‌ها اغلب شامل پیام‌های اخلاقی هستند که به کودکان کمک می‌کنند تفاوت بین درست و نادرست را درک کنند.
• تقویت حس عدالت: داستان‌های دارای پیام‌های عدالت‌خواهانه می‌توانند حس عدالت‌طلبی را در کودکان تقویت کنند.

5. تقویت توانایی حل مسئله

• آشنایی با چالش‌ها: داستان‌ها معمولاً شامل چالش‌ها و مشکلاتی هستند که شخصیت‌ها باید با آن‌ها مواجه شوند و آن‌ها را حل کنند. این می‌تواند به کودکان کمک کند تا با رویکردهای مختلف حل مسئله آشنا شوند.
• ترویج تفکر انتقادی: گوش دادن به داستان‌ها و بحث در مورد آن‌ها می‌تواند مهارت‌های تفکر انتقادی کودکان را تقویت کند.

6. بهبود تمرکز و توجه

• تمرین توجه: گوش دادن به داستان‌ها نیازمند تمرکز و توجه است. این کار به کودکان کمک می‌کند تا توانایی تمرکز خود را بهبود بخشند.
• تقویت حافظه: به خاطر سپردن جزئیات داستان و بازگو کردن آن‌ها می‌تواند حافظه کودکان را تقویت کند.

 کودکان از طریق داستان‌ها و افسانه‌ها با حقایق و تجربه‌های زندگی آشنا می‌‌شوند.

گاهی یک قصه می تواند تاثیری بر زندگی و آینده ی کودک بگذارد که ده ها آموزش از آن عاجز است....

اختلال‌های رفتاری طبقه‌ای میتواند از رفتار کودک باشد. کودکانی که رفتارشان به این طبقه تعلق دارد از میزان شرارت و شیطنتی که ویژگی گروه سنی آن‌هاست پا را فراتر می‌گذارند. آن‌ها به‌طور جدی حقوق مسلم دیگران را زیر پا می‌گذارند و یا قوانین عمده اجتماعی را خدشه‌دار می‌کنند. گاهی بسیاری از کودکان از نظر هیجانی نیز با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند و در معرض افسرده شدن قرار می‌گیرند.

اختلالات هیجانی رفتاری به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن پاسخ‌های هیجانی و رفتاری در مدرسه با هیجان‌های فرهنگی، سنتی، و قومی تفاوت داشته باشد؛ به‌طوری‌که در عملکرد تحصیلی فرد، مراقبت از خود، روابط اجتماعی، سازگاری فردی، رفتار در کلاس و سازگاری در محیط کار نیز تأثیر منفی داشته باشد. اغلب کودکان با اختلالات رفتاری احساسات منفی دارند و با دیگران بدرفتاری می‌کنند. در بیشتر موارد، معلمان و هم کلاسی‌ها آن‌ها را طرد می‌کنند، در نتیجه فرصت‌های آموزشی آنان کاهش می‌یابد. به‌رغم مشکلات فراوانی که این کودکان با آن مواجه‌‌اند، بیشتر آن‌ها تا سال‌ها پس از ورود به مدرسه شناسایی نمی‌شوند مگر این‌که اختلالات رفتاری و مشکلات تحصیلی آنان تشدید شود.

از نظر دکتر احمد شاه فرهت: بسیاری از بزرگسالان تحمل رفتارهای کودکان با اختلالات رفتاری را ندارند و به تنبیه آنان نیز متوسل می‌شوند. این کودکان در مقایسه با همسالان بهنجار خود در جنبه‌های مهم زندگی محدودیت دارند و در تعاملات اجتماعی با مشکلات جدی مواجه‌اند. ناتوانی‌های این کودکان از رفتارهای آن‌ها ناشی می‌شود. قصه‌درمانی در سال‌های اخیر به‌صورت یکی از فنون بازی‌درمانی مطرح شده است. استفاده از قصه‌درمانی به‌مثابه یک فن درمانی فقط به درمان مشکلات روان‌شناختی کودکان منجر نمی‌شود. در قصه‌درمانی فرض بر این است که تغییر در زبان و ادبیات قصه‌های زندگی فرصت‌های جدیدی برای رفتار و روابط با دیگران ایجاد می کند. کودکان از طریق داستان‌ها و افسانه‌ها با حقایق و تجربه‌های زندگی آشنا می‌‌شوند. تأثیرپذیری از شخصیت‌های قصه، تقویت قدرت فهم و بیان، پرورش خلاقیت، آموزش زبان و افزایش گنجینه واژگان کودکان نیز از دیگر تأثیرهای آموزشی و تربیتی داستان‌سرایی به‌‌شمار می‌روند. در واقع داستان خلاقیت گسترده‌ای است که با آن هر فردی می‌تواند عقاید به‌ظاهر نامعقول را بازیابی و آن‌ها را جایگزین و استفاده سازنده از آن‌ها را مطرح کند. داستان‌سرایی به‌مثابه تدبیری مداخله‌ای برای آموزش می‌تواند دانش‌آموزان را به کشف معنای منحصر به فرد بودن خود ترغیب کند و توانایی آن‌ها را برای برقراری ارتباط واقعی بین افکار و احساسات افزایش دهد. مهارت‌های کلامی می‌تواند توانایی دانش‌آموزان را برای حل و فصل اختلاف بین فردی به‌صورت آرام و توأم با بحث و گفت‌و‌گو افزایش می یابد. بیان داستان و نیز گوش فرا دادن به آن دانش‌آموزان را به بهره‌گیری از تخیلاتشان تشویق می‌کند. این تخیل قوی می‌تواند اعتماد به نفس و انگیزش شخصی را در دانش‌آموزان افزایش دهد، زیرا آنان خود را برای نیل به امیال و آرزوهایشان شایسته و توانا تصور می‌کنند.قصه‌ها به کودکان راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهند که غیرمنتظره و شگفت‌انگیز و مثبت هستند.

 از نظر دکتر فرهت: قصه‌ها می‌توانند از نظر تربیت اجتماعی، عاطفی و اخلاقی نیز موثر واقع شوند و بسیاری از مقررات، هنجارهای اجتماعی و دستورالعمل‌های زندگی را منتقل کنند. چگونگی روبرو شدن با مشکل‌ها، حل آن‌‌ها و بسیاری از الگوهای رفتاری در گروه‌ها و طبقه‌های مختلف اجتماعی و سنی در داستان‌ها بیان می‌شود. اگر والدین یا درمان‌گران قادر به فهم افکار سری کودک یا شناسایی احساس‌های پنهان او باشند، هر اندازه تفسیرهای انجام شده نیز درست باشند، باز این فرصت از کودک گرفته می‌شود که خود از طریق شنیدن پی در پی داستان و تفکر درباره آن به احساس رویارویی موفقیت‌آمیز با مشکل خود دست یابد. به‌همین دلیل است که رویکردهای داستانی به روان‌درمانی تأکید دارد و قصه‌ها در چگونگی رفتار و واقعیت‌های کودکان نقش موثری ایفا می‌نماید.

قصه‌ها به کودکان راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهند که غیرمنتظره و شگفت‌انگیز و در عین حال شدنی و مثبت هستند. تلاش پژوهش‌گران و درمان گران منجر به استفاده از ادبیات و قصه و قصه‌درمانی شده است.  برخی از مسائل کودکان با مشکلات عاطفی و رفتاری از ضعف آگاهی و بهره نبردن از مهارت‌های اجتماعی، الگوی کلامی صحیح، رفتارهای جامعه‌پسندانه، مهارت‌های ارتباطی و دوست‌یابی، مسئولیت‌پذیری، و غیره ناشی می‌شود؛ پس آموزش این مهارت‌ها به این کودکان تا حدودی از بروز این مشکلات و اختلالات پیشگیری کند. درمان‌گران و روان‌شناسان کودک می‌توانند جدیت بیشتری برای استفاده از قصه در مداخله‌های درمانی کودکان و نوجوانان نشان دهند و والدین و معلمان بهتر است استفاده گسترده‌تر از قصه‌های هدف‌دار را در برنامه‌های آموزشی و تربیتی کودکان بگنجانند به خصوص که این امر در سنت تربیتی فرهنگ ما جایگاه خاص خود را هم دارد.در این‌جا چند نمونه از راهبردهای مهارت‌های اجتماعی را ذکر می‌کنیم که مربیان می‌توانند برای آموزش آن‌ها از داستان استفاده کنند و برای این‌که کودک مطالب را بهتر درک کند از سوال‌های نیمه سازمان یافته نیز کمک بگیرند. این راهبردها به کودکان پرخاشگر که اختلالات رفتاری دارند کمک می‌کند که تمایلات و رفتارهای پرخاش‌گرانه خود را مهار و اصلاح کنند.

- مشارکت در فعالیت‌های دیگر

- ابراز خشم با لحن آرام

- ترک صحنه

- نپذیرفتن تقاضاهای دیگران به شیوه‌ای مودبانه

- یادآوری سودمندی و مزایای رفتار مناسب

- نادیده گرفتن رفتار نامطلوب دیگران

- استفاده از جمله‌های تلفیقی

- هم‌دلی هم زبانی کردن با دیگران

نکات پایانی

قصه‌گویی یک ابزار تربیتی و آموزشی موثر است که می‌تواند تأثیرات عمیق و مثبت بر رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان داشته باشد. والدین و مربیان می‌توانند با انتخاب داستان‌های مناسب و جذاب، به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های زبانی، خلاقیت، همدلی، حل مسئله و تفکر انتقادی خود را تقویت کنند. ایجاد زمان منظم برای قصه‌گویی و تشویق کودکان به بیان داستان‌های خود می‌تواند به توسعه همه‌جانبه آن‌ها کمک کند و زمینه‌ساز آینده‌ای روشن و موفق برای آن‌ها باشد.