پایین آوردن تب در نوزادان و کودکان: روش‌های ایمن و مؤثر

پایین آوردن تب در نوزادان و کودکان

تب یکی از شایع‌ترین دلایل نگرانی والدین و مراجعه به پزشک اطفال است. در بیشتر موارد، تب نشانه مقابله بدن با عفونت است و به خودی خود خطرناک نیست، اما در نوزادان و کودکان خردسال ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری جدی باشد. کنترل صحیح تب می‌تواند از تشنج ناشی از تب و سایر عوارض جلوگیری کند. در این مقاله، به بررسی علل تب، روش‌های اندازه‌گیری دقیق، راهکارهای ایمن برای کاهش تب و موارد نیازمند مراجعه فوری به پزشک می‌پردازیم.

تب چیست و چه زمانی نگران‌کننده است؟

تب به افزایش دمای بدن بالاتر از حد طبیعی گفته می‌شود:

• نوزادان (زیر ۳ ماه): دمای مقعدی ≥ ۳۸ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰.۴ فارنهایت) نیاز به بررسی فوری دارد.
• کودکان ۳ ماه تا ۳ سال: تب ≥ ۳۹ درجه سانتی‌گراد (۱۰۲.۲ فارنهایت) باید تحت نظر باشد.
• کودکان بالای ۳ سال: تب بالای ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد (۱۰۱.۳ فارنهایت) نیاز به اقدام دارد.

نکته: تب بالا همیشه نشانه بیماری خطرناک نیست، اما در نوزادان زیر ۳ ماه باید بسیار جدی گرفته شود.

علل شایع تب در نوزادان و کودکان

• عفونت‌های ویروسی: سرماخوردگی، آنفولانزا، روزئولا (تب و دانه‌های پوستی پس از ۳-۴ روز). معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابند.
• عفونت‌های باکتریایی: عفونت گوش (اوتیت مدیا)، عفونت ادراری، سینه‌پهلو (پنومونی). ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک داشته باشد.
• واکسیناسیون: برخی واکسن‌ها (مانند واکسن سه‌گانه) ممکن است باعث تب خفیف شوند.
• دندان درآوردن: معمولاً تب خفیف (زیر ۳۸ درجه) ایجاد می‌کند.
• بیماری‌های التهابی: مانند کاوازاکی یا آرتریت ایدیوپاتیک جوانان.

روش‌های دقیق اندازه‌گیری تب در کودکان

هشدار: از دماسنج جیوه‌ای استفاده نکنید (خطر شکستن و مسمومیت).

روش‌های ایمن برای پایین آوردن تب در خانه

1. استفاده از داروهای ضدتب (با تجویز پزشک)

• استامینوفن (پاراستامول):
  دوز: ۱۰–۱۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن هر ۴–۶ ساعت.
  برای نوزادان بالای ۳ ماه بی‌خطر است.
• ایبوپروفن (برای کودکان بالای ۶ ماه):
  دوز: ۵–۱۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن هر ۶–۸ ساعت.
  در کم‌آبی بدن یا بیماری کلیوی با احتیاط مصرف شود.

نکات مهم:
- هرگز به کودک آسپرین ندهید (خطر سندرم ری).
- در نوزادان زیر ۳ ماه بدون مشورت پزشک دارو ندهید.

2. کاهش تب با روش‌های غیردارویی

• کمپرس ولرم (نه سرد!): پارچه‌ای مرطوب با آب ولرم روی پیشانی، گردن و زیر بغل قرار دهید.
• پاشویه با آب ولرم: از آب سرد یا الکل استفاده نکنید (باعث لرز و افزایش تب می‌شود).
• نوشاندن مایعات فراوان: شیر مادر، آب، سوپ و ORS برای جلوگیری از کم‌آبی.
• پوشاندن لباس سبک: پتو یا لباس اضافه را بردارید تا گرمازدگی نشود.

3. پرهیز از اقدامات خطرناک

•  استفاده از یخ یا آب سرد برای پاشویه.
•  مالیدن الکل یا سرکه روی پوست (جذب پوستی خطرناک دارد).
•  دادن داروهای بزرگسالان به کودک.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در موارد زیر فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:

• نوزاد زیر ۳ ماه با تب ≥ ۳۸ درجه.
• تب بالای ۴۰ درجه که با دارو پایین نیاید.
• تشنج ناشی از تب (انقباض عضلات، بیهوشی).
• کم‌آبی شدید (گریه بدون اشک، کاهش ادرار، خشکی دهان).
• ظهور دانه‌های پوستی همراه با تب.
• سفتی گردن، سردرد شدید یا استفراغ مداوم.

پیشگیری از تب در کودکان

• واکسیناسیون به‌موقع (مانند واکسن آنفولانزا و Hib).
• شستن دست‌ها برای جلوگیری از عفونت‌ها.
• اجتناب از تماس با افراد بیمار.
• تغذیه با شیر مادر (تقویت سیستم ایمنی نوزاد).

نتیجه‌گیری

تب در کودکان معمولاً واکنش طبیعی بدن به عفونت است و با روش‌های ساده مانند مصرف استامینوفن، پاشویه ولرم و نوشاندن مایعات قابل کنترل است. با این حال، تب در نوزادان زیر ۳ ماه یا همراه با علائم هشداردهنده نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد. والدین باید از روش‌های اندازه‌گیری دقیق دمای بدن آگاه باشند و از اقدامات خودسرانه خطرناک پرهیز کنند. در صورت تردید، همیشه با پزشک اطفال مشورت کنید.

یادآوری: تب یک بیماری نیست، بلکه نشانه مبارزه بدن با عفونت است. درمان صحیح علت زمین‌های، کلید بهبودی کودک است.