زردی در نوزادان نارس

زردی یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی است که بسیاری از نوزادان، به‌ویژه آن‌هایی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، با آن مواجه می‌شوند. این بیماری معمولاً در چند روز اول پس از تولد ظاهر می‌شود و حدود 60 درصد از نوزادان نارس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. زردی با تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها به زرد مشخص می‌شود که نشانه‌ای از افزایش بیلی‌روبین در خون است.

زردی معمولاً موقتی و خوش‌خیم است، اما اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی مانند آسیب مغزی به نام کرنیکتروس ایجاد کند. در این مقاله، به بررسی علائم، علل، عوارض و روش‌های درمان زردی در نوزادان می‌پردازیم تا والدین بتوانند با آگاهی بیشتر از سلامت نوزاد خود محافظت کنند.

علائم و عوارض زردی

زردیبه‌ویژه در نوزادانی که قبل از هفته 35 بارداری متولد می‌شوند، بسیار شایع است. اصلی‌ترین علامت زردی در نوزادان نارس، زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌هاست که به دلیل تجمع بیلی‌روبین، یک ماده زردرنگ در خون، ایجاد می‌شود.

در صورتی که زردی  به‌موقع درمان نشود، سطح بیلی‌روبین ممکن است به‌طور خطرناکی افزایش یابد. این وضعیت می‌تواند منجر به کرنیکتروس شود، یک نوع آسیب مغزی شدید که عوارض دائمی مانند کاهش شنوایی، فلج مغزی یا ناتوانی‌های ذهنی به همراه دارد. علائم اولیه کرنیکتروس ناشی از زردی شامل موارد زیر است:

✓ مشکل در بیدار شدن یا خوابیدن
✓ خستگی شدید
✓ بی‌قراری و گریه با صدای بلند
✓ اسپاسم عضلانی
✓ زردی مداوم یا شدیدتر شدن پوست و چشم‌ها
✓ عدم افزایش وزن یا تغذیه نامناسب
✓ حرکات غیرعادی چشم

اگر نوزاد شما هر یک از این علائم را نشان داد، فوراً به پزشک مراجعه کنید. زردی در نوزادان نارس اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

برخی بیماری‌ها و شرایط نیز می‌توانند باعث تشدید زردی در نوزادان نارس شوند، از جمله:

✓ خونریزی داخلی
✓ عفونت در خون
✓ عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
✓ ناسازگاری خونی بین مادر و نوزاد
✓ اختلال در عملکرد کبد
✓ کمبود آنزیم
✓ ناهنجاری در گلبول‌های قرمز خون

علل و عوامل خطر زردی در نوزادان نارس

زردی در نوزادان اغلب به دلیل نارسایی کبد در متابولیزه کردن بیلی‌روبین ایجاد می‌شود. کبد نوزادان نارس هنوز به‌طور کامل رشد نکرده و نمی‌تواند بیلی‌روبین را به‌سرعت دفع کند، که این امر خطر ابتلا به زردی در نوزادان نارس را افزایش می‌دهد.

طبق مطالعه‌ای در سال 2019، حدود 80 درصد از نوزادان نارس به زردی مبتلا می‌شوند و 2 درصد از آن‌ها در معرض خطر کرنیکتروس قرار دارند. عوامل خطر زردی شامل موارد زیر است:

✓ زایمان زودرس (قبل از هفته 35)
✓ کبودی در هنگام زایمان با ابزارهایی مانند فورسپس
✓ تأخیر در دفع اولین مدفوع (مکونیوم)
✓ سابقه خانوادگی زردی در خواهر یا برادر

برای مدیریت زردی ، پزشکان معمولاً سطح بیلی‌روبین را با آزمایش خون یا دستگاه بیلی‌روبین‌سنج به‌دقت کنترل می‌کنند.

درمان زردی در نوزادان نارس

رایج‌ترین روش درمان زردی در نوزادان نارس، فتوتراپی یا نوردرمانی است. در این روش، نوزاد در معرض نورهای خاصی قرار می‌گیرد که به تجزیه بیلی‌روبین و دفع آن از بدن کمک می‌کند.

در طول فتوتراپی برای درمان زردی، نوزاد بدون لباس (به جز پوشک) در انکوباتور قرار می‌گیرد و چشمانش با محافظ پوشانده می‌شود تا از نور محافظت شود. این روش به پوست آسیبی نمی‌رساند و معمولاً سطح بیلی‌روبین را به‌سرعت کاهش می‌دهد. والدین می‌توانند در این مدت به شیردهی ادامه دهند، اما ممکن است نیاز باشد شیر را در شیشه به نوزاد بدهند تا روند درمان مختل نشود.

در موارد نادر که فتوتراپی برای درمان زردی  کافی نباشد، پزشک ممکن است انتقال خون را توصیه کند. در این روش، بخشی از خون نوزاد با خون اهدایی جایگزین می‌شود تا سطح بیلی‌روبین کاهش یابد.

◀ پیشنهاد مطالعه: انکوباتور و نقش آن در مراقبت از نوزادان نارس

چه آزمایشاتی برای تشخیص زردی در نوزادان نارس انجام می‌شود؟

برای تشخیص زردی ، سطح بیلی‌روبین در خون باید اندازه‌گیری شود. این کار معمولاً با دو روش انجام می‌شود:

✓ استفاده از بیلی‌روبین‌سنج، دستگاهی که با تاباندن نور به پوست سطح بیلی‌روبین را اندازه‌گیری می‌کند.
✓ آزمایش خون برای بررسی دقیق‌تر.

در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU)، پزشک متخصص اطفال و پرستاران به‌طور منظم سطح بیلی‌روبین را بررسی می‌کنند تا از بروز عوارض زردی در نوزادان نارس جلوگیری کنند.

عوارض زردی در نوزادان نارس

در اکثر موارد، زردی  به‌خودی‌خود طی چند هفته بدون ایجاد مشکل برطرف می‌شود. بااین‌حال، اگر سطح بیلی‌روبین بیش‌ازحد بالا برود، می‌تواند خطرناک باشد. درمان به‌موقع زردی معمولاً از بروز عوارض جلوگیری می‌کند.

در موارد نادر، زردی  می‌تواند منجر به کرنیکتروس شود که یک بیماری جدی است و نیاز به مراقبت فوری در NICU دارد. این عارضه می‌تواند باعث آسیب‌های مغزی دائمی شود، بنابراین والدین باید علائم زردی در نوزادان را جدی بگیرند و سریعاً اقدام کنند.