تغذیۀ کودک از ابتدای 7 سالگی تا پایان 11 سالگی ( سنین دبستان )

در سنین 7 تا 11 سالگی، به وزن کودکان در هر سال به طور متوسط 3 تا 3/5 کیلوگرم و به قد آنها 6 سانتیمتر اضافه می شود. رشد کودکان در این دوران آهسته است و از طرفی دائمی هم نیست، بلکه به صورت جهش های رشدی که معمولاً به طور متوسط 8 هفته طول می کشد، رخ می دهد.

در تمام این دوران تنها 2 تا 3 سانتیمتر به اندازۀ دور سر کودک اضافه می شود که نشان می دهد بر خلاف سال های قبل، رشد مغز کند و آهسته است. سلول های مغز کودکان در سن 7 سالگی از نظر ساختمانی تکامل یافته است. در این سنین قسمت وسط و تحتانی صورت به تدریج رشد می کند.

با پیدایش اولین دندان آسیا در سن 6 سالگی و از دست دادن دندان های شیری به نسبت 4 عدد در هر سال، دندان های همیشگی جایگزین دندان های شیری می گردد.

در سنین 7 تا 11 سالگی، قدرت عضلانی، استقامت و هماهنگی عضلات افزایش می یابد، بنابراین اگر در این دوران کودکان به ورزش یا حرکات هنری روآورند، موفق میگردند. در این دوران کودکان به تدریج خود را از پدر و مادر جدا می سازند و به دنبال پذیرش دیگران مانند همسالان، معلمین و افراد دیگر هستند.

مشکل تغذیۀ کودک در این دوران حل شده است. در این سنین، کودکان از خوردن غذا لذت می برند، ولی از آنجا که رشد آنها آهسته است، نیاز آنها به مواد غذایی نیز کمتر می باشد. کودکان در این سن تحت تأثیر عادات غذایی خود هستند. تلویزیون و تبلیغات آن، عامل مهمی برای انتخاب غذای آنها می باشد.

در این سنین کودکان به ورزش علاقه مند می گردند و در ورزش های مسابقه ای شرکت می کنند، بنابراین از نظر تغذیه باید به وسیلۀ پدر و مادر و متخصصین تغذیه، راهنمائی شوند و غذای کافی و سالم بخورند تا هنگام تمرین ها و مسابقات دچار کمبود غذایی نگردند.

 

نیازهای غذایی کودکان در سنین 7 تا 11 سالگی

نیاز بدن کودکان به انرژی ( کالری ) در این سنین، به طور متوسط حدود 2800 کالری در 24 ساعت یعنی شبیه افراد بالغ می باشد، به طوری که در سنین 7 تا 8 سالگی کمی کمتر و در سنین 9 تا 10 سالگی کمی بیشتر از افراد بالغ به کالری نیاز دارند. هر چه سن کودکان بیشتر می شود، نیاز آنها به مواد غذایی افزایش می یابد، از طرفی نیاز دختران به کالری کمتر از پسران است.

چربی : در این سنین چربی غذای کودکان باید حدود 30 درصد تمام کالری مورد نیاز بدن آنها را تشکیل دهد و حداکثر 10 درصد آن، چربی اشباع شده ( چربی های نامناسب ) مانند چربی گوشت ها، کره و روغن های جامد و بقیه از چربی اشباع نشده ( چربی های خوب ) مانند روغن های گیاهی مایع مثل روغن زیتون، آفتاب گردان، کنجد و ذرت باشد.

کودکان در این سنین دوست دارند غذای شیرین و چرب بخورند، مخصوصاً اگر در آنها مغزها یا آجیل به کار رفته باشد، مانند شکلات، شیرینی های خامه ای، بستنی و غیره. این نوع غذاهای چرب و شیرین گرچه خوشمزه و مطبوع کودک است، ولی جایگزین غذای اصلی کودک می شود و موجب افزایش وزن و چاقی او می گردد.

مادر برای تهیۀ غذای خانواده باید از روغن های خوب و مناسب ( چربی های اشباع نشده ) که در حرارت اطاق مایع هستند، استفاده نماید و از روغن هایی که در دمای معمولی جامد می باشند ( چربی های اشباع شده ) مانند چربی گوشت ها، خامه، کره و روغن های جامد، کمتر استفاده کند.

چربی گوشت ماهی مناسب و خوب است، ولی پوست مرغ و ماهی دارای چربی نامناسب ( چربی اشباع شده ) می باشد. حدود 60 درصد چربی موجود در شیر و لبنیات از نوع نامناسب ( اشباع شده ) است. جگر، قلوه و کله پاچه دارای مقادیر زیادی کلسترول هستند که خوردن آنها سبب افزایش کلسترول خون کودک می گردد.

بنابراین برای تهیۀ غذای کودکان باید :

از گوشت مرغ و ماهی بدون پوست استفاده نمائید.

غذا را به صورت آب پز یا به شکل کباب تهیه نمائید و کمتر با روغن سرخ کنید.

اگر غذا سرخ می شود، از مقدار کمی روغن، آن هم روغن مایع و حرارت کم استفاده کنید.

به جای شیر و لبنیات معمولی، از انواع کم چربی آن استفاده نمائید.

مواد پروتئینی : کودکان در سنین 7 تا 11 سالگی به مواد پروتئینی نیاز دارند که باید شامل پروتئین های حیوانی ( گوشت ها، تخم مرغ، شیر و لبنیات ) و پروتئین های گیاهی ( غلات، حبوبات، آجیل ها، سبزی های برگ سبزدار و ...)، هر دو باشد. به طوری که در مجموع حدود 15 درصد کالری مورد نیاز بدن کودک از مواد پروتئینی تأمین شود.

میوه ها وسبزی ها : در این سنین باید میوه ها و سبزی ها در غذای کودکان گنجانده شود. از این طریق کودک هم به ویتامین های موجود در سبزیجات و میوه جات دسترسی پیدا می کند و هم به علت وجود فیبر ( مواد هضم نشدنی ) در آنها، دچار یبوست نمی گردد.

کلسیم : در سنین 7 تا 11 سالگی، کودکان جهش رشدی دارند، بنابراین باید مقدار کافی کلسیم در رژیم غذایی آنها وجود داشته باشد. منبع اصلی کلسیم، شیر و لبنیات است که باید در رژیم غذایی کودک گنجانده شود تا نیاز بدن، مخصوصاً کلسیم مورد نیاز استخوانها تأمین گردد.

در این سنین خوردن غذاهای میان وعده ای بسیار مهم است، زیرا مصرف تنها سه نوبت غذا ( صبح و ظهر و شب ) برای کودکی که در حال رشد و فعالیت جسمی و مغزی است، کافی نیست و همان طور که ذکر شد بدن او نیاز به همۀ مواد غذایی، مخصوصاً گلوکز در تمام ساعات شبانه روز دارد که باید در جریان خون کودک وجود داشته باشد. بنابراین غذای میان وعده ای سالم و کافی باید در اختیار کودکان دبستانی قرار داده شود تا آنها بتوانند در فاصلۀ وعده های غذایی اصلی، از میان وعده ها هم استفاده کنند.

کودکان در این سنین به خوردن غذای بیرون از خانه، در دکه ها و رستورانها و غذاهائی مانند ساندویچ، همبرگر، پیتزا ... تمایل دارند. این نوع غذاها ممکن است از نظر ترکیب و روش پخت، سالم و بهداشتی نباشند، بنابراین پدر و مادر باید سعی کنند غذاهای مطبوع و دلخواه کودک را خود در منزل تهیه نمایند و در اختیار او قرار دهند و سعی کنند غذا خوردن بیرون از خانه، به حداکثر یکی دو نوبت در هفته محدود شود.

کمبود آهن در سنین 7 تا 11 سالگی

کودکان و نوجوانان، مخصوصاً زمانی که به مدرسه می روند، نیاز بیشتری به ملح آهن دارند و روزانه باید مقدار 12 میلی گرم آهن به بدن آنها برسد. گرچه کودکان دختر در این سنین رشد سریع ندارند، ولی چون امکان شروع قاعدگی در آنها وجود دارد، از این طریق مقداری آهن از دست می دهند و ممکن است دچار کم خونی گردند.

اگر کودک در سنین مدرسه، مواد غذایی آهن دار مانند گوشت قرمز ( گوسفند یا گوساله )، جگر گوسفند، غذاهای دریائی، تخم مرغ، سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج، حبوبات مخصوصاً عدس و لوبیا ( لوبیا چشم بلبلی ) مصرف نکند، دچار کمبود آهن می گردد.

علائم کمبود آهن در بعضی از کودکان در این سنین یا سنین کمتر شامل : خوردن یخ، مُهر نماز، خاک و کاه گل، بی اشتهایی، خستگی، بی حوصلگی، اختلال روانی و حرکتی و اختلال در یادگیری و افت تحصیلی می باشد. تحقیقات در مورد کودکان مدرسه ای که دچار کم خونی بوده اند نشان داده است که یادگیری و نمرات علمی کودکان در سنین 6 تا 16 سالگی که دچار کمبود آهن بوده اند ( بعضی همراه با کم خونی و بعضی بدون کم خونی )، کمتر از نمرات استاندارد سن آنها بوده است، بنابراین برای یادگیری و انجام فعالیتهای علمی کودکان در سنین مدرسه، باید مواد غذایی کافی و کامل مخصوصاً از نظر مقدار آهن، به بدن آنها برسد.

اگر کودک مواد غذایی آهن دار مصرف نکند و دچار کمبود آهن شود و علائم آن را داشته باشد، باید ملح آهن به صورت دارو ( شربت یا قرص ) به او داده شود. از طرف دیگر وجود ویتامین C به جذب آهن از روده ها کمک میکند، بنابراین کودکان در سنین 7 تا 11 سالگی باید مواد غذایی آهن دار مصرف کنند و توأم با آن مواد غذایی که دارای ویتامین C می باشد، مانند میوه جات ( مرکبات ) و سبزیجات را نیز مصرف نمایند.

 

اضافه نشدن یا کم شدن وزن در سنین 7 تا 11 سالگی

 اضافه نشدن وزن یا از دست دادن وزن در این سنین ممکن است به علت بیماری حاد یا مزمن، کم شدن اشتهای کودک به علت یبوست یا محرومیت یا محدودیت غذایی ( نبودن مواد غذایی ) باشد.

مطالعات نشان داده است اضافه نشدن وزن و کوتاهی قد در کودکان در سنین قبل از بلوغ می تواند ناشی از عوامل زیر باشد :

محدودیت غذایی به خاطر پیشگیری از چاقی

نوشیدن مقدار زیاد آب میوه

نبودن فیبر در رژیم غذایی که باعث ایجاد یبوست و کاهش اشتهای کودک می شود.

در چنین حالاتی تغذیه کودک و نوجوان باید مورد ارزیابی قرار گیرد و هر مشکلی که دارد برطرف گردد. اگر کودک یا نوجوان به خاطر پیشگیری از چاقی غذا نمی خورد و در حقیقت چاق نیست، او را باید مورد حمایت قرار داد و در صورت لزوم او را نزد متخصص تغذیه برد تا او از وضع خود آگاه گردد.

اگر کودک و نوجوان میوه یا آب میوه زیاد می خورد و در نتیجه مواد غذایی کافی نمیخورد، او را باید راهنمایی کرد و بالاخره اگر رژیم غذایی او دارای مواد هضم نشدنی ( فیبر) نیست و یبوست دارد. باید به کودک سبزی و میوه مخصوصاً میوه های خشک داد تا یبوست کودک برطرف گردد. اگر وزن کودک کم و قد او نیز کوتاه است، احتمال کمبود عنصر روی نیز وجود دارد که در این صورت پس از بررسی کامل باید جبران گردد.