احساس کودک در زمانهای مختلف
احساسات و عواطف کودکان در مراحل مختلف رشد تغییر می‌کنند و هر دوره ویژگی‌های خاص خود را دارد. درک این احساسات و نحوه برخورد مناسب با آنها می‌تواند به رشد سالم عاطفی و اجتماعی کودک کمک کند. در ادامه به بررسی احساسات کودکان در زمانهای مختلف رشد پرداخته شده است.
نوزادی (تولد تا 1 سالگی)
احساسات:
- امنیت و اعتماد: نوزادان نیاز به احساس امنیت و اعتماد دارند که از طریق مراقبت‌های محبت‌آمیز و پاسخگو به نیازهایشان فراهم می‌شود.
- ناراحتی و استرس: نوزادان در صورت گرسنگی، خستگی، یا ناراحتی ممکن است گریه کنند. این واکنش‌ها برای بیان نیازهای اولیه و برقراری ارتباط با والدین است.
نحوه برخورد:
- پاسخ سریع به نیازها: به سرعت به نیازهای نوزاد پاسخ دهید تا احساس امنیت و اعتماد در او تقویت شود.
- مراقبت محبت‌آمیز: با نگه داشتن، بوسیدن و صحبت کردن با نوزاد، احساس محبت و نزدیکی را به او منتقل کنید.
نوپایی (1 تا 3 سالگی)
احساسات:
- استقلال و خودمختاری: کودکان نوپا شروع به کشف دنیای اطراف خود می‌کنند و میل به استقلال و خودمختاری دارند.
- اضطراب جدایی: در این دوره ممکن است کودک از جدایی از والدین دچار اضطراب شود.
- ناامیدی و خشم: وقتی که نمی‌توانند نیازها و خواسته‌هایشان را به خوبی بیان کنند یا به آنها دست یابند، ممکن است دچار ناامیدی و خشم شوند.
نحوه برخورد:
- حمایت از استقلال: فرصت‌هایی برای کشف و بازی مستقلانه به کودک بدهید، اما همچنان حضور و حمایت خود را حفظ کنید.
- ایجاد روتین: روتین‌های روزانه می‌توانند به کاهش اضطراب جدایی کمک کنند.
- مدیریت خشم و ناامیدی: به کودک کمک کنید تا با کلمات احساسات خود را بیان کند و روش‌های آرامش‌بخش را به او آموزش دهید.
پیش‌دبستانی (3 تا 5 سالگی)
احساسات:
- کنجکاوی و تخیل: کودکان در این سن کنجکاو و خلاق هستند و از بازی‌های تخیلی لذت می‌برند.
- ترس‌ها و نگرانی‌ها: ممکن است از چیزهای ناشناخته یا خیالی بترسند.
- احساس همدلی: کودکان شروع به درک احساسات دیگران و ابراز همدلی می‌کنند.
نحوه برخورد:
- تشویق به بازی تخیلی: فرصت‌هایی برای بازی‌های تخیلی فراهم کنید و خلاقیت کودک را تشویق کنید.
- مقابله با ترس‌ها: با کودک درباره ترس‌هایش صحبت کنید و به او اطمینان دهید که در امنیت است.
- آموزش همدلی: از موقعیت‌های روزمره برای آموزش همدلی و درک احساسات دیگران استفاده کنید.
دوران دبستان (6 تا 12 سالگی)
احساسات:
- اعتماد به نفس و ارزش‌گذاری به خود: کودکان در این سن شروع به ایجاد اعتماد به نفس و ارزش‌گذاری به خود می‌کنند.
- رقابت و همکاری: احساسات رقابت و همکاری در کودکان افزایش می‌یابد.
- مسئولیت‌پذیری: علاقه به پذیرش مسئولیت‌ها و وظایف بیشتر.
نحوه برخورد:
- تشویق و حمایت: دستاوردهای کودک را تشویق کنید و به او کمک کنید تا نقاط قوت خود را بشناسد.
- ترویج همکاری: بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی را تشویق کنید تا کودکان تجربه همکاری و رقابت سالم را داشته باشند.
- آموزش مسئولیت‌پذیری: وظایف کوچک و مناسب سن کودک به او بدهید تا حس مسئولیت‌پذیری در او تقویت شود.
نوجوانی (13 تا 18 سالگی)
احساسات:
- هویت‌یابی: نوجوانان در جستجوی هویت و ارزش‌های خود هستند.
- استقلال‌طلبی: تمایل به استقلال و جدایی از والدین افزایش می‌یابد.
- تحولات عاطفی: تغییرات هورمونی می‌تواند به نوسانات عاطفی منجر شود.
نحوه برخورد:
- حمایت از هویت‌یابی: به نوجوان فرصت دهید تا علایق و ارزش‌های خود را کشف کند و از او حمایت کنید.
- ترویج استقلال: استقلال‌طلبی او را تشویق کنید و فضای مناسبی برای تصمیم‌گیری مستقلانه فراهم کنید.
- گوش دادن و درک: با نوجوان خود ارتباط باز و موثری داشته باشید و به احساسات و نگرانی‌های او گوش دهید.
فرزند‌تان در هر ماه از زندگی‌اش، مهارت تازه‌ای را یاد می‌گیرد و هیجان شما، نمی‌تواند او را یک‌شبه از این راه چند ماهه و چند ساله عبور دهد. اگر می‌خواهید بدانید که نوزادتان تا چه اندازه طبیعی است و در چه دوره‌ای چه مهارتی را باید کسب کند.
آیا شیرخوار من را می‌بیند؟
درست است که نوزادشمادرهفته اول توانایی کامل رادارد.حتي نوزادان 4روزه، نسبت به افرادغريبه و نا آشنا زمان بيشتري را به مادرشان خيره مي شوند.در هفته‌های اول تولد اشيايي كه 20تا30سانتي‌متر از صورت او دورترند، براي کودک تار و مبهم به نظر می‌رسندوتوانایی تشخیص آنها برایش آسان نیست. پس اگر می‌خواهید با نوزاد کوچک‌تان گپ بزنید، بهتر است صورت‌تان را نزدیک ببرید و به چشم‌هایش نگاه كنيد. نوزادان 3 يا 4 هفته می‌توانند چشمهای‌شان را به اين سو و آن سو بچرخانند و حرکت اشیا را دنبال کنند. آنها فاصله دور‌تری را می‌بینند و به رنگ‌ها هم واکنش نشان می‌دهند. در 3 ماه اول، فرزند شما قبل از هر چيز(حركت) را مي‌بيند و در هفته‌های اول می‌تواند خنده و اخم مادرش را هم درک کند. او در این زمان تماس‌های چشمی منظمی را برقرار می‌کند و با نگاهش منتظر دیدن واکنش شما می‌ماند. اگر در 4 تا 6 ماهگي‌اش اسباب بازی را به طرفش بگیرید، احتمالا می‌تواند آگاهانه دستش را برای گرفتن آن دراز کند اما در حدود 8 تا 12 ماهگي، نوزاد درک کافی از عمق ندارد و نمی‌تواند اختلاف سطح پله‌ها با پایین را درک کند. پس با این توجیه که بینایی‌اش کامل شده، او را روی بلندی نگذارید. اما بینایی فرزند شما در یک سالگی آنقدر تقویت شده که به کتاب‌های داراي تصوير هم واکنش نشان می‌دهد.
آیا کودک صدا را می‌شنود؟
در ماه اول تولد نيز فرزند شما می‌تواند صداها را بشناسد. از 6 ماهگى فرزند شما به شکل بارز‌تری به سمت منبع صدا بر می‌گردد و در پاسخ به سر وصداهای بلند و ناگهانی ازجا مى‌پرد. فرزند شما در این سن صحبت‌های‌تان را درک می‌کند و در زمان حرف زدن به چهره شما خیره می‌شود. او از این زمان می‌تواند ارتباط بهتری را با شما برقرار کند و برای نشان دادن این موضوع در پاسخ به لبخند يا خنده شما او نيز لبخند زده يا می‌خندد و از صدای سرفه يا صداهای مختلف تقليد می‌کند. در 9 ماهگی کودک نسبت به نام خودش واکنش نشان می‌دهد و در عین شنیدن می‌تواند کلمات را درک کند و درک بهتر شنوایی کودک در یک سالگی باعث می‌شود از دستورات شما تبعيت کند.
آیا کودک مزه شیر را می‌فهمد؟
حس چشايي از همان هفته یازدهم بارداری‌تان در فرزند شما رشد می‌کند و بعد از تولد هم همان‌طور که شما طعم‌ها را می‌شناسید، او به مزه‌های مختلف واکنش نشان می‌دهد. نوزادها عاشق طعم شیرین هستند و میلی به خوردن چیز‌هایی که ترش یا تلخ باشند ندارند. به همین دلیل اگر شیر خشک را امتحان کنند، ترجیح می‌دهند به جای هر خوراک دیگری، این نوشیدنی شیرین را بنوشند.
آیا کودک بوی مادر می‌شناسد؟
او از همان لحظه‌ای که نفس کشیدن را آغاز می‌کند، بوهای مختلف را می‌شناسد و به بوی خوب و بد واکنش نشان می‌دهد. دکتر فرهت میگوید یکی از نشانه‌هایی که نوزادان با کمک آن مادرشان را می‌شناسند، همین بو است. از نظر یک نوزاد بوی مادرش بهترین بوی دنیاست و از 6 روزگی موفق به درک آن می‌شود. پس در همان دوره نوزادی، هر زمان که فرزند‌تان بی‌تابی کرد او را در آغوش بگیرید یا تکه‌ای از لباس‌تان را در کنارش بگذارید تا با بویش آرام شود. وجود حس بویایی در نوزادان، می‌تواند حال و هوای‌شان را هم وابسته به بویی کند که به شامه آنها می‌رسد.
آیا کودک نوازش را درك ميكند؟
حس لامسه، اولین حسی است که در او رشد می‌کند. فرزند شما از همان آغاز تولد، از به تن کردن یک لباس نرم خوشحال می‌شود و با نوازش‌های شما آرام می‌شود. وجود حس لامسه در نوزادان باعث می‌شود از همان ابتدا، متوجه گرمی یا سردی اشیایی که لمس می‌کنند بشوند و نسبت به جنس آنها هم واکنش بدهند. شاید به همین دلیل باشد که آنها از در دست گرفتن بعضی اسباب‌بازی‌ها لذت بیشتری می‌برند و تمایلی به بازی با بعضی‌های دیگر را ندارند.
نتیجه‌گیری
احساسات کودکان در مراحل مختلف رشد تغییر می‌کند و هر دوره نیازهای خاص خود را دارد. با درک این تغییرات و ارائه حمایت و راهنمایی مناسب، می‌توان به رشد سالم عاطفی و اجتماعی کودکان کمک کرد. ارتباط موثر، محبت و توجه به نیازهای کودکان در هر مرحله از رشد، کلید موفقیت در تربیت فرزندانی سالم و خوشحال است.