حملات گریه و ناراحتی شیرخوار در ساعات مشخصی از شبانه روز (معمولا بعد از ظهر و شب) را کولیک گویند.
این حملات با گریه شدید، جمع کردن دست ها و پاها و مشت کردن دست ها همراهند، ممکن است تا چند ساعت طول بکشند و در نهایت شیرخوار به دنبال دفع گاز یا مدفوع با خستگی شدید و تعریق به خواب می رود.
کودک بعد از بیدار شدن کاملا خوب است. حملات فوق ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشند، و دلیل آن هم نامشخص است. برخی، مشکلات تغذیه ای، بلع هوا توسط نوزاد، اضطراب والدین و درگیری های خانوادگی را در بروز آن دخیل می دانند.
توصیه ها:
1- بهتر است تشخیص کولیک توسط پزشک تایید شود.
2- سایر عللی که ممکن است سبب گریه و ناراحتی نوزاد شوند را مورد توجه قرار دهید.
3- اگر حملات در ساعات مشخصی واقع می شوند، بهتر است از قبل محیط آرام و مناسبی را برای کودک فراهم کنید.
4- نگه داشتن دست ها در کنار تنه در آرامش نوزاد موثر است.
5- با شروع گریه، بغل کردن، راه بردن و تکان دادن نوزاد ممکن است موثر باشد.
6- گاه صداهای نرم و یکنواخت مثل موسیقی، صدای ساعت و صدای ماشین در آرام کردن نوزاد موثر است.
7- تغییر وضعیت نوزاد از پشت به شکم یا به یک پهلو ممکن است موثر باشد.
8- قرار دادن نوزاد به شکم روی یک سطح گرم و سفت هم توصیه شده است.
9- روش صحیح تغذیه کودک و نوع غذای کمکی وی باید مورد توجه قرار گیرد.
10- داروهای مختلفی برای رفع این مشکل مورد استفاده قرار می گیرند، که مصرف آن ها باید با نظر پزشک باشد.
دلایل بروز قولنج در نوزادان
قولنج یکی از اسرار بزرگ زندگی نوزادان است. این عارضه بین نوزادان اول خانواده، نوزادان بعدی، بین پسران و دختران و بین نوزادانی که شیر مادر می‌خورند و آنهایی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند به یک اندازه شایع است و هیچ‌کس نمی‌داند که چرا برخی از نوزادان بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند.
برخی از کارشناسان معتقدند که حملات طولانی گریۀ ناشی از قولنج، یک بیرون‌ریزی و تخلیۀ فشار فیزیکی برای نوزادان حساس است. آنها می‌گویند وقتی کم‌کم شب فرا می‌رسد، این نوزادان نمی‌توانند مناظر، صداها یا هیجانات بیشتری را تجربه و تحمل کنند و به همین دلیل پریشان می‌شوند و گریه می‌کنند.
نظریۀ دیگر این است که قولنج گاهی به علت نامتعادلی باکتری‌های سالم در روده ایجاد می‌شود. مطالعات نشان داده است که ریزفلور رودۀ نوزادان مبتلا به قولنج با نوزادان دیگر فرق دارد و پژوهش‌هایی نیز نشان داد که درمان با فرآورده‌های پروبیوتیک مخصوص و به طور خاص لاکتوباسیلوس روتری، به بهبود علائم قولنج در برخی از نوزادان کمک می‌کند. پس شاید بد نباشد اگر از پزشک کودک خود بخواهید یک پروبیوتیک خاص را در صورت امکان به شما توصیه کند.
راهکارهای شما برای پیدا کردن دلایل احتمالی قولنج
اگر نوزادتان را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، پیدا کردن یک رژیم غذایی غیرلبنی برای خودتان ارزش امتحان کردن را دارد، هرچند هیچ شواهد قطعی‌ای وجود ندارد که نشان دهد این کار مؤثر است. اما می‌توانید با مشورت پزشک خود، شیر، پنیر و ماست مصرفی‌تان را برای چند هفته کم یا حذف کنید تا ببینید چه تفاوتی ایجاد می‌شود. پروتئین شیر گاو می‌تواند چند هفته در شیر مادر باقی بماند، در نتیجه این آزمایش روی رژیم غذایی نیاز به کمی صبر و تحمل مادرانه دارد. همچنین اگر شیردهی می‌کنید، این احتمال هست که نوزاد به چیزی غیر از محصولات لبنی رژیم غذایی شما حساسیت داشته باشد. بحث‌های زیادی در مورد غذاها مشکل‌ساز در زمان شیردهی برای نوزاد وجود دارد و داده‌های موجود نیز با یکدیگر متناقض است، اما به نظر می‌رسد اولین موارد مشکل‌ساز شامل گندم، تخم‌مرغ، آجیل، میوه، کافئین و شکلات است.
برای اینکه بفهمید کدام مواد غذایی است که نوزاد را اذیت می‌کند، با مشورت پزشک برای چند روز از خوردن همۀ آنها خودداری کنید و اگر نوزادتان بهتر به نظر رسید، دوباره این مواد غذایی را یکی‌یکی با اضافه کردن هر بار یک کدامشان، به رژیم غذایی خود برگردانید، طوری که بین شروع مصرف مجدد هر یک از آنها چند روز فاصله باشد. اگر پس از مصرف مجدد یکی از این مواد، نوزادتان دوباره ناراحتی نشان داد، ممکن است مادۀ مشکل‌ساز را کشف کرده باشید. پس از آن می‌توانید برای جایگزینی این ماده در رژیم غذایی خودتان که باعث ناراحتی و تحریک‌پذیری نوزاد می‌شود دوباره با پزشکتان صحبت کنید.
اگر به نوزاد شیر گاو داده‌اید، وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید، یکی از احتمالاتی که ممکن است بررسی کند، میزان تحمل نوزاد نسبت به پروتئین شیر گاو یا احتمال آلرژی به شیر گاو است. اگر نوزاد تغذیه‌شده با شیر خشک این مشکل را داشته باشد، پزشک ممکن است یک شیر خشک هیدرولیزه را که در آن پروتئین به بخش‌های کوچک‌تری شکسته شده است، توصیه کند. اگر واقعاً پروتئین شیر برای نوزاد شما مشکل‌ساز است، احتمالاً علائم آلرژی یا عدم تحمل، حدود یک هفته بعد از تغییر نوع شیر خشک بهبود می‌یابد.
برخی از والدین نیز گریپ واتر یا قطرۀ ضدنفخ سایمتیکون یا میلیکون را برای تسکین ناراحتی نوزاد استفاده می‌کنند که بهتر است با پزشک در مورد مصرف آن صحبت کنید، هرچند مؤثر بودن هیچ‌کدام از این قطره‌ها از نظر علمی ثابت نشده است. شما همچنین می‌توانید در مورد راه‌حل‌های شایع برطرف کردن قولنج در نوزادان اطلاعات بیشتری کسب کنید تا در صورت گریه‌های نوزاد در اثر قولنج، آنها را امتحان کنید تا ببینید کودکتان با کدام آرام خواهد شد.
درمان قولنج نوزاد
بهتر است ابتدا به پزشک کودکتان مراجعه کنید تا از نبود هر گونه عارضۀ پزشکی دیگری که می‌تواند باعث گریۀ نوزاد شده باشد، مطمئن شوید. اما به‌طورکلی برخی روش‌ها برای تسکین نوزاد شامل موارد زیر است:
ماساژ نوزاد: نوزاد ممکن است از یک ماساژ آرام لذت ببرد، اما به واکنشش به ماساژ دقت کنید. ممکن است ماساژ او را بیش از حد تحریک کند، زیرا اثرگذار بودن ماساژ از لحاظ علمی برای قولنج ثابت نشده است. همچنین لازم است مراقب باشید که در مورد نوزادان مبتلا به ریفلاکس، باید از انجام ماساژ خودداری کنید.
صداهای آرام‌بخش: نوزادان صداهایی را که یادآور ضربان منظم قلب مادر و صداهای ملایم رحم مادرشان باشد را دوست دارند. نوزاد شما ممکن است از شنیدن صدای ماشین لباس‌شویی یا صدای جاروبرقی، احساس آرامش کند یا حتی شاید با شنیدن صدای هود آشپزخانه آرام شود. شما همچنین می‌توانید صداهای آرامش‌بخشی مانند صدای باران یا دیگر صداهای مداوم و طبیعی را در اینترنت جست‌وجو کنید و آنها را برای نوزاد پخش کنید.
سکوت: برخی نوزادان با حرکت، سروصدا و فعالیت تسکین پیدا می‌کنند، اما برخی دیگر به تحریک کمتر نیاز دارند و به سکوت، سکون، بی‌حرکت ماندن و تاریکی بهتر پاسخ می‌دهند.
حرکت و نوسان: حرکت و نوسان خیلی خیلی ملایم می‌تواند برای نوزاد تسکین‌دهنده باشد، بنابراین سعی کنید نوزاد را خیلی آرام تکان دهید. می‌توانید او را در یک تاب نوزاد قرار دهید تا این حس متفاوت را احساس کند. همچنین اگر نوزاد را در یک آغوشی کودک بگذارید و در اطراف خانه کمی راه بروید شاید آرام شود. او ممکن است دوست داشته باشد که بالاتر بسته شود، طوری که به قفسۀ سینۀ شما و ضربان قلبتان نزدیک‌تر باشد. می‌توانید وقتی بزرگ‌تر شد، در این موقعیت و درحالی‌که او را نزدیک به خود نگه داشته‌اید، خیلی خیلی آرام بالا و پایین بپرید؛ شاید او این حس را نیز دوست داشته باشد و کمی آرام شود.
بیرون بردن: بیرون بردن نوزاد در یک کالسکه یا آغوشی ممکن است به تسکینش کمک کند. منظره‌ها، صداها و بوهای جدید می‌تواند ذهن نوزاد را مشغول کند و هوای تازه و ریتم راه رفتن ممکن است او را به اندازه‌ای آرام کند که به خواب برود. از سوی دیگر، اگر تمام صبح با نوزادتان بیرون از خانه بوده‌اید، سکوت و آرامش خانه ممکن است همان چیزی باشد که او برای آرام شدن نیاز دارد.
تغییر وضعیت بدن: نوزاد ممکن است در آغوش شما در حالت خوابیده راحت‌تر باشد یا ممکن است یک حالت عمودی‌تر را ترجیح دهد. وقتی کودکتان ناراحت است، می‌توانید وضعیت‌های مختلف را امتحان کنید تا ببینید کدام را ترجیح می‌دهد، اما از قرار دادن نوزاد روی شکمش به شدت خودداری کنید.
پیچیدن کودک: پیچیدن نوزاد در یک تکه پارچۀ نخی خیلی نازک در طول برخی ساعات روز می‌تواند به او کمک کند تا کمتر احساس تنش و اضطراب کند. اگر نوزاد گریانتان برای شیر خوردن در آغوش شما آرام نمی‌گیرد هم می‌توانید پیچیدن او را در طول تغذیه امتحان کنید. همچنین قبل از شروع گریه‌های قولنج، او را در یک قنداق فرنگی نوزاد بپیچید. این کار ممکن است به نوزاد دچار قولنج کمک کند که خوابش ببرد. یادتان باشد که نوزاد را جایی بگذارید که بتوانید بر او نظارت کنید تا مطمئن شوید روی شکمش نمی‌غلتد و صورتش روی تشک قرار نمی‌گیرد. برای کاهش این خطر، وقتی نوزاد حدود دو ماهه شد یا هر زمان که قادر به غلت زدن شد، دیگر او را توی چیزی نپیچید و هرگز قتداقش نکنید.
حمام کردن: یک حمام آب گرم در زمان ناراحتی و گریه‌های قولنج ممکن است نوزاد را آرام و ذهنش را مشغول کند. برخی از نوزادان با پاشیدن آب از شیلنگ یا دوش حمام به پشتشان تسکین می‌یابند. ممکن است که نوزاد شما هم از ضربه‌های آرام و ریتم‌دار آب گرم و صدای آن لذت ببرد.
فرآورده‌های پروبیوتیک: پژوهش‌ها نشان داده است که باکتری‌های رودۀ نوزادان دچار قولنج با نوزادان بدون قولنج فرق دارد و در این تحقیقات، فرآورده‌های پروبیوتیک در برخی از نوزادان به کاهش علائم قولنج آنها کمک کرد. هرچند کارشناسان می‌گویند هنوز معلوم نیست که پروبیوتیکها آن‌قدر مؤثر باشد که برای تمام نوزادان مبتلا به قولنج توصیه شود. اگر می‌خواهید فرآورده‌های پروبیوتیک را امتحان کنید، بهتر است از پزشکتان برای انتخاب آن کمک بگیرید.
درمان نفخ: نفخ باعث قولنج نوزاد نمی‌شود، اما برخی از نوزادان مبتلا به قولنج از نفخ نیز رنج می‌برند، زیرا موقع گریه معمولاً هوا را می‌بلعند. در طول تغذیه، نوزاد را به حالت نشسته نگه دارید و مرتب آروغ او را بگیرید تا درد ناشی از نفخ تسکین یابد. غیر از پروبیوتیکها، می‌توانید از قطرۀ ضدنفخ نوزادان نیز با اجازهٔ پزشک کودکتان استفاده کنید. اثرگذاری هیچ‌کدام از این داروها هنوز ثابت نشده است، اما معمولاً برای درد ناشی از نفخ در نوزادان استفاده می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
فکر خوبی است که با یک پزشک در مورد گریۀ نوزاد خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند دیگر علل بالقوۀ گریه کردن مانند مشکلات روده یا عفونت‌های ادراری را نیز بررسی کند. او همچنین تغذیۀ سالم و طبیعی بودن رشد نوزاد را بررسی خواهد کرد و با انتخاب بهترین روش و راهکارها به بهبود این عارضه کمک خواهد کرد. اما اگر نوزاد شما غیر از گریه کردن، علائم دیگری نیز دارد، لازم است فوراً با پزشک تماس بگیرید، زیرا این گریه می‌تواند ناشی از قولنج نباشد. برخی از این علائم خطر شامل موارد زیر است:
- تب
- استفراغ
- مدفوع خونی